تصویر نسخه نایاب «قاسم الاخبار» نخستین نشریه فكاهی كاملا فارسی ایران به مناسبت روز جهانی آرشیو در همدان رونمایی می شود.
خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها - حسن افشار*: از اولین نشریات فارسی زبان دارای بخش طنز و فكاهی می‌توان به «شاهسون» چاپ استامبول در سال 1306 قمری به مدیریت حاجی عبدالرحیم طالبوف، «طلوع» چاپ بوشهر در سال 1318 قمری به مدیریت عبدالحمیدخان متین‌السلطنه و «ادب» چاپ مشهد در سال 1318 و تهران 1321 به مدیریت ادیب‌الممالك اشاره كرد.
طنز به عنوان عنصری نوین بعدها در مطبوعات جای بیشتری پیدا كرد و از پیشگامان طنز پردازی مطبوعاتی می‌توان روزنامه «ملانصرالدین» كه از سال 1324 تا 1340 با قطع 24 ×32 در 8 صفحه به زبان تركی فارسی چاپ می‌شد را نام برد.
در این نشریه صورت اولیه طنز نوشتاری در كنار كاریكاتور، با پرداختن به دغدغه‌ها و موضوعات اجتماعی ایران ارائه می‌شد.
این مطالب با نوشته‌هایی از جلیل محمدقلی‌زاده، شعرهای علی‌اكبر صابر در كنار كاریكاتورهای دو نقاش آلمانی منتشر می‌شده‌اند و این روزنامه نه تنها به مطالب و مسائل سیاسی منطقه‌ای محدود نبود بلكه جریانات مهم دنیا در اوایل قرن 20 را نقد می كرده است.
ملانصرالدین الگو و سرمشقی برای نشریات بعدی مانند بهلول و آذربایجان به مدیریت علی‌یف، كشكول، صوراسرافیل، نسیم شمال در رشت و نیز تهران و حشرات‌الارض در تبریز شد.
هفته‌نامه بهلول طنزی تندی داشت و فقط 9 شماره از آن منتشر شد
هفته‌نامه بهلول یك سال پس از ملانصرالدین به مدیر مسئولی علی‌یف در باكو منتشر شد؛ این نشریه مدافع «ارگان حزب دموكرات» در ایران بود و طنزی تندی داشت به همین سبب فقط 9 شماره از آن منتشر شد.
روزنامه «آذربایجان» نیز از الگوی ملانصرالدین پیروی می‌كرد و شخصیتی تمثیلی چون «حاجی‌بابا» را به تقلید از «ملأ عمو» بازسازی كرد كه البته باید آن را اولین روزنامه طنز و فكاهی ایرانی دانست كه به زبان تركی فارسی به انتقاد از اوضاع و مسائل اجتماعی سیاسی می‌پرداخت.
مدیر مسئول آذربایجان علی‌قلی‌خان صفراوف كاریكاتوریست بود و بنابراین این روزنامه از دو جنبه (طنز و كاریكاتور) حائز اهمیت بود.
در ادامه، روزنامه «قاسم‌الاخبار بلدیه» پیش قراول مجموعه نشریات با عنوان بلدیه با محتوای كاملاً فكاهی و همراه با طنز نوشتاری و كاریكاتور در فروردین سال 1286 هجری شمسی با مدیریت میرزا ابوالقاسم‌خان همدانی ملقب به ذوالریاستین منتشر شد.
اولین شماره این نشریه در 9 صفر 1325 مصادف با 3 فروردین 1286 به همت میرزا ابوالقاسم همدانی منتشر شد، اداره مركزی آن در سرای حاجی سقاباشی قرار داشت و در چاپخانه شرقی چاپ می‌شد.
قاسم الاخبار در یك ورق به خط تعلیق درشت و زمخت با چاپ سنگی در ابعاد 734 در 1212 اینچ چاپ می‌شد و وجه اشتراك سالانه آن در تهران هشت قران، داخله 12 قران و تك شماره صد دینار بود.
شماره سوم قاسم الاخبار رونمایی می‌شود
شماره سوم آن به تاریخ دهم ربیع الاول 1325 در سازمان اسناد و كتابخانه ملی ایران مدیریت غرب كشور (همدان) و شماره‌های دیگری از آن در كتابخانه مركزی دانشگاه تهران موجود است.
آنچه ما را بر آن می‌دارد تا بر خلاف نظر دیگر محققان و برای اولین بار، قاسم الاخبار را اولین نشریه فكاهی ایران معرفی كنیم، ماهیت كاملاً فكاهی، استفاده از كاریكاتور و بر خلاف نشریات فكاهی قدیمی تر كه از دو زبان فارسی و تركی استفاده می‌كردند، استفاده كامل از زبان فارسی است.
تصویر این نشریه به مناسبت روز جهانی آرشیو از سوی سازمان اسناد و كتابخانه ملی ایران-مدیریت غرب كشور رونمایی می‌شود.
این نسخه توسط آقای یوسف رجبی از فعالان اسناد و فعالان فرهنگی استان به این سازمان اهدا شده است.
* فعال رسانه ای
