گفت وگو از: محمدمهدی بهمنی
این روزها جمعی از علاقمندان به طنز در دور جدید كلاس‌های آموزش طنز عباس احمدی كه به همت حوزه هنری قم برگزار می‌شود حاضر می‌شوند. به بهانه برگزاری چهارمین دوره طنز مكتوب سراغ عباس احمدی طنزپرداز شناخته‌شده‌ی شهرمان رفته‌ایم و از او درباره‌ی این دوره، وضعیت طنز امروز و قابلیت‌های فرهنگ قم برای طنازی پرسیده‌‌ایم و او را با این سوال كه آیا اقتصاد و جامعه پر مشكل امروزی كه سوژه‌های بسیاری دست طنزپردازان می‌دهد، ایده‌آل اوست یا نه؟ به چالش كشیده‌ایم.
*چرا جامعه‌ی ایران اینقدر به طنز متمایل شده‌است؟
جامعه ایرانی بواسطه استبداد تاریخی ناشی از حكومت‌های سلطنتی خودكامه، همیشه با طنز و كنایه سخن گفتن جهت مقابله روحی با مشكلاتش بهره جسته و استقبال كرده‌است. امروزه خاصه در طنز تصویری و كمدی در قالب فیلم‌های سنیمایی و استند آپ كمدی و نمایش‌های طنز با اقبال بیشتری روبرو هستیم. قطعا افسردگی‌های موجود ناشی از زندگی ترسناك شهری و مشكلات اقتصادی و اجتماعی و روابط پر تنش جامعه ایرانی در این امر موثر بوده‌است.
*این روی آوردن به طنز نشانه خوبی است؟
به هر شكل اقبال به هنر در هر وجه آن مثل طنز و در قالب‌های مختلف مانند طنز مكتوب یا تصویری خوب است به شرط اینكه اخلاق و هنجارهای انسانی و دینی را رعایت كند. متاسفانه امروزه در برخی فیلم‌های كمدی جهت دستیابی به فروش بیشتر از انواع شوخی‌های مبتذل و ركیك استفاده می‌شود كه قطعا روی این‌ها نمی‌توان اسم طنز گذاشت.
به نظر می‌رسد هر چه مشكلات اجتماعی و سیاسی بیشتر باشد سوژه برای شوخی و طنز هم بیشتر است.
*شمای طنزپردازان با چنین تناقضی چطور طرف می‌شوید؟
چیزی كه در ایران همیشه هست مشكل و گرفتاری و تناقض است!! و لذا طنزنویسان نگرانی از كم شدن سوژه ندارند! همچنین برخی سوژه‌ها درونی هستند مثل اخلاق رذیله كه در طول تاریخ بشریت درون انسان‌ها بوده و به همین خاطر امر به معروف و نهی از منكر سفارش شده و طنز هم همین هدف را دنبال می‌كند.
*چرا طنز با لهجه و فرهنگ قمی مورد علاقه همه مردم است و از عرصه‌ی محلی فراتر می‌رود؟
لهجه قمی ظرفیت‌های فكاهی و شوخ‌طبعانه خوبی دارد كه حتی در سطح كشوری هم قابل عرضه است، مثل تجربه‌ای كه آقای جواد رضویان ارائه دادند. گره خوردن این گویش با ضرب المثل‌ها و اصطلاحات قدیمی و بعضا خنده‌دار به این امر دامن زده‌است. خاص بودن برخی عبارات لهجه قمی هم برای سایر نقاط جالب توجه است. متاسفانه امروزه به دلیل كم رنگ شدن لهجه‌ها، خیلی‌هایشان در شرف فراموشی هستند و برنامه‌هایی مثل قمپز هدف حفظ گویش قمی را دنبال می‌كنند.
*طنز مكتوب قمی یكی از شاخه‌های موفق ادبیات شهرمان است، طنز در قم چه روندی را طی كرده‌است تا به وضع موجود برسد؟
حوزه هنری استان قم در حوزه‌ی طنز مكتوب، باعث خدمات شایسته‌ای شده‌است. برگزاری كارگاه‌های طنزنویسی، جشنواره سوهان روح و سی و پنج محفل ماهانه قمپز از سال 1391 تا امروز، به رشد طنز در قم كمك فراوان كرده‌است و در واقع بستری برای بروز استعدادها فراهم شده‌است. یك حركت مستمر و آگاهانه در این مسیر وجودداشته كه باعث شده امروزه بچه‌های قم علاوه بر قمپز، در محافل تهران مثل «نطنز» و «در حلقه رندان» و نیز جشنواره‌های كشوری حضور فعال داشته‌باشند و در مطبوعات برای خود جایی .
*چرا علاقه به طنز در بین نویسندگان و شاعران رو به فراوانی‌ست؟
در دو دهه اخیر خوشبختانه طنزسرایی از محافل خصوصی و پستوها بیرون آمده و مجال ارائه پیدا كرده‌است. مخصوصا گسترش فضای مجازی و مشكلات فراوان اجتماعی _كه در قالب طنز، مردم بهتر قادر به هضم آنها هستند_ باعث شده رویكرد به این گونه ادبی كه سابقه‌ی فراوانی هم در ادبیات ایران دارد، بیشتر شود. البته تولید و پخش برنامه‌های تلوزیونی مثل قند پهلو و برپایی شب شعرهای متعدد طنز هم تاثیرگذار بوده است.
*درباره كارگاه طنز حوزه هنری كه شما مدرس آن هستید، كمی توضیح دهید.
كارگاه مقدماتی طنزنویسی در واقع چهارمین دوره از این دست كارگاه‌هاست كه از سال 1391 به پیشنهاد حوزه هنری قم برگزار شده‌است. ثمرات این كارگاه‌ها امروزه در كار هنرجویان قبلی كاملا مشهود است و بعضی از آنها در برنامه‌هایی مثل قمپز و جشنواره‌های مختلف حضور فعال دارند.
*شما از برگزاری چنین كارگاهی چه چیز را دنبال می‌كنید؟
در حقیقت هدف اصلی پرورش استعدادهای طنزنویسی و هدایت آنها در مسیر صحیح است. البته رویكرد اصلی ما دستیابی به طنز سالم و دغدغه‌مند و آشنایی هنر جویان با مبانی و شگردها و تكنیك‌های طنزنویسی است. خوشبختانه در دوره جدید كارگاه‌ها، خانم‌ها حضور بیشتری دارند. این نویدبخش ظهور نسل جدیدی در طنز قم است.
*در این دوره چه چیزی تدریس می‌شود؟
مباحثی چون تعاریف انواع و گونه‌های مختلف شوخ‌طبعی یعنی طنز، هجو، هزل، فكاهه و… ، سوژه‌یابی، فرم‌های طنزنویسی از قبیل نقیضه‌سازی، وارونه گویی، شخصیت‌پردازی، طنز موقعیت و… همچنین شگردهای بلاغی در طنز كه اسلوب حكیم، ایهام و ابهام، ذم شبیه مدح، تجاهل العارف، قلب، تحامق و…. را شامل می‌شود. بازخوانی متون كلاسیك و معاصر طنز ایران چه در شعر چه در نثر به همراه معرفی منابع مطالعاتی و كار كارگاهی در كلاس از دیگر مواردی‌است كه در این كارگاه به آنها توجه می‌شود.
منبع : همشهری قم
