ملانصرالدین؛ قهرمان افسانه ای طنز اسلامی
ایوان سِپ Ivan (Sep)، نویسنده و منتقد هنری یوگسلاوی رساله دكترایش را درباره ملانصرالدین نوشته است.
مجله پیام یونسكو (اردیبهشت 1355) ویژه‌نامه‌ای درباره طنز منتشر كرد. در این ویژه‌نامه مقاله‌ای از «ایوان سپ» چاپ شده است.
به بخش‌هایی از آن ناخنك می‌زنیم. نام مترجم ذكر نشده است.
فقط ذكر نام ملانصرالدین كافی است تا معنای داستان‌های خنده‌آور، آغشته به ساده‌لوحی، خوشگذرانی و درعین‌حال حكمت عامیانه عمیقی را برساند. این داستان‌ها در ضمن داستان مبارزه با خشونت و اختناق است؛ مبارزه‌ای كه خنده و تمسخر را به عنوان سلاح به كار می‌گیرد.
در یكی از شهرهای تركیه – آق شهر – هر از چندگاه جشنواره‌ای به نام او [ملانصرالدین] ترتیب می‌یابد، زیرا ظاهراً در این شهر او بدرود حیات گفته است و نوشته‌ای روی دیوار مسجد این گمان را پیش می‌آورد كه او در سال 1392 میلادی درگذشته است. اما هیچ مدركی در تأیید این ادعا وجود ندارد.
شخصیت ملانصرالدین كه معجونی شگفت‌انگیز از فرزانگی و رندی است، مدت‌ها از مرزهای ادبیات عامیانه تركی فراتر رفته است.
نرمی و مهربانی یعنی مشخصات طنز عامیانه كه به‌وسیله ادبیات شفاهی منتقل می‌شوند، در او جمع است.
او را به انواع گوناگون می‌نامند: ملانصرالدین (نزد ایرانیان)، جوحه یا جحه (نزد عرب‌ها)، سید جحا یا فقط «جُحا» (بربرها)، جهان (مردم مالت)، جیوفا (مردم سیسیل)، جیوحا یا جووانی (مردم كالابری) و غیره.
در ضمن نصرالدین بیشتر یك ضدقهرمان است، یعنی عكس یك قهرمان حماسی؛ چرا كه فقیر است و كثیف و ژنده‌پوش و بددهن. هر وقت دستش برسد از دزدی هم ابایی ندارد.
فولكلور همیشه منبع گران‌بهایی برای ادبیات است. بدین سبب داستان‌های خواجه الهام‌بخش بسیاری از نویسندگان روسی، اوكراینی، رومانیایی، آلمانی، صرب و ترك بوده‌اند. گاه روایتی بر روایات دیگر اثر گذاشته است.
طنز مُلّا فقط شوخی اجتماعی نیست، بلكه درعین‌حال دركی است از زندگی، كه البته همیشه با ایدئولوژی رایج و قدرتمندان دوران تطابق ندارد.
شخصیت نصرالدین، اثر آفرینشگران گمنام، صنعتگران، دهقانان، دكان‌داران، چارپاداران، باربران، گدایان، افراد زرنگ شهر و ده، افراد خیالاتی و تمام كسانی است كه بی‌عدالتی اجتماعی را تحمل می‌كنند، بی‌آنكه علتش را بفهمند. آنان با نقل داستان‌های خنده‌آور خود را تسكین می‌دادند. قدرت نصرالدین همان خنده است و داستان‌هایش بیانگر ارزش‌های عام، به سبك آثار ادبیات جهان
منبع: طنز و شوخ‌طبعی ملانصرالدین. عمران صلاحی. صفحات55-56 به نقل از سایت دفتر طنز حوزه هنری
