طنز سیاه چیست؟
ترجمه و تالیف: الهه ایزدی
تاریخچه
آندره برِتون، نظریه‌پرداز سوررئالیست فرانسوی، اولین كسی بود كه در سال 1935 اصطلاح Humour Noir (طنز سیاه) را به‌كار برد.
از منظر تاریخی، عواملی مانند نابسامانی‌های اجتماعی، وقوع جنگ‌ها، پیشرفت علم و رشد نظام سرمایه‌داری زمینه‌های بروز كمدی سیاه را فراهم كردند.
ظهور مفهوم طنز سیاه تقریبا همزمان با جنگ جهانی اول بود. با شروع جنگ جهانی دوم، سوررئالیست‌های فرانسوی یا متفرق شدند و یا به جنگ اعزام شدند.
در همین دوران بود كه آندره برِتون كتاب گلچین طنز سیاه (anthologie de l’humour noir) را منتشر كرد كه توسط حكومت آن زمان فرانسه سانسور شد.
برتون در سال 1947 قسمت‌هایی را به این كتاب اضافه كرد. این نویسنده در ویرایش جدید كتابش، با آوردن نوشته‌هایی از جاناتان سوئیفت، او را پیشگام و ابداع‌كننده كمدی سیاه و شوخی‌های گزنده معرفی كرد.
در آمریكا نیز اصطلاح طنز سیاه نخستین‌بار توسط بروس جِی فریدمَن در سال 1965 و در كتابی به همین نام مطرح شد.
ویژگی‌ها
طنز سیاه، كمدی تلخ یا كمدی تاریك كه در انگلیسی با این اسامی شناخته می‌شود Black Humour, Dark Humour, Black Comedy
نوعی طنز است كه در آن موضوعات تابو و موقعیت‌های بیمارگونه و ترسناك به تصویر كشیده می‌شود و با مرگ، ترس، خشونت، رنج و ناراحتی، بیماری و پوچی سرو‌كار دارد.
در طنز سیاه به موضوعاتی مانند قتل، خشونت، تمایلات و كلیشه‌های جنسی یا نژادپرستانه، فساد سیاسی، جنگ، نابرابری و تبعیض، فقر و مشابه این‌ها كه به‌خودی‌خود و فی‌نفسه موضوعاتی جدی و تلخ هستند، با شوخ‌طبعی پرداخته می‌شود.
در واقع طنز تلخ، از تراژدی، كمدی استخراج می‌كند و نگاهی طنزآمیز به یك یا چند موقعیت تراژیك دارد.
مخاطب با خواندن طنز سیاه یا با تماشای فیلمی در این ژانر شوكه و غافلگیر می‌شود، نمی‌داند كه باید بخندد یا ناراحت شود چون آن مسائل جدی‌تر از آن هستند كه بشود به آن‌ها خندید.
بنابراین عمیقا در مورد زشتی‌های اطرافش به فكر فرو می‌رود.
كمدی سیاه این امكان را به نویسنده/فیلمساز می‌دهد تا در مورد موضوعاتی حرف بزند كه در حالت معمول، گفتن از آن‌ها خوشایند و مخاطب‌پسند نیست و یا حتی خطرناك است.
این نوع كمدی می‌تواند مخاطب عام را هم جذب و راجع به آن موضوعات، وادار به تفكر كند.
درعین‌حال می‌تواند از مخاطب خنده هم بگیرد، خنده‌ای آمیخته با ترس و نفرت.
تكنیك‌های تضاد و تناقض، اغراق و بزرگنمایی و همین‌طور تحقیر و كوچك‌نمایی در كمدی سیاه كاربردهای فراوانی دارند.
علاوه‌براین مسخ و استحاله نیز یكی دیگر از ویژگی‌ها و شگردهای به‌كاررفته در آثاری با طنز سیاه است.
در داستان‌‌های مسخ نوشته كافكا، مزرعه حیوانات از اوروِل و همچنین داستان گاو نوشته غلامحسین ساعدی از شگرد مسخ استفاده شده است.
در ادامه نمونه‌هایی از فیلم‌هایی كه طنز سیاه دارند معرفی می‌شوند:
فارگو، قصه‌های عامه‌پسند، لبوفسكی بزرگ، انگل، دِدپول، دكتر استرِینج‌لاو، پرتقال كوكی، باشگاه مشت‌زنی، بعد از خواندن بسوزان، زیبای آمریكایی و هتل بزرگ بوداپست.
