كتاب «كان لم یكن» به نویسندگی امیرعلی نبویان داستان جزیره‌ای به نام استرایك (به معنای ضربه و برخورد) است كه هیچ یك از كشورهای جهان آن را به رسمیت نمی‌شناسند.
كتاب كان لم یكن یك دنیای غیر واقعی اما آشنا
نویسنده: سارا ملاعباسی
خلق كمدی‌های موقعیت و قرار دادن افراد نادان در شرایط بحرانی یكی از موقعیت‌هایی است كه می‌تواند ایجاد طنز كند و به نوعی كمدی موقعیت بسازد.
كتاب «كان لم یكن» به نویسندگی امیرعلی نبویان داستان جزیره‌ای به نام استرایك (به معنای ضربه و برخورد) است كه هیچ یك از كشورهای جهان آن را به رسمیت نمی‌شناسند.
این جزیره گنجی بزرگ در خود داشته و در دوران‌های حساس تاریخی مثل جنگ جهانی دوم یكی از نقاط مهم برای طرفین بوده، اما بعد از جنگ جهانی دوم از سوی دیگر كشورها «كان لم یكن» تلقی شده است.
كتاب كان لم یكن
این در حالی است كه پادشاه استرایك در تلاش است تا با سایر كشورها ارتباط برقرار كند و با این هدف وارد داستان پیچیده‌ای می‌شود.
در استرایك همه چیز فانتزی و كنایه آمیز است
جزیره استرایك كه محل اتفاق تمام حوادث كتاب است، جزیره‌ای تماماً فانتزی است كه نویسنده آن را تعریف كرده؛ از علت اینكه به رسمیت شناخته نمی‌شود تا نام پادشاه و گنجی كه در آن مخفی شده است.
پادشاه جزیره فردی به نام «تام» است كه به خاطر چند دقیقه بزرگتر بودن از برادر دوقلویش «جری» بر تخت پادشاهی نشسته است. اما این جری است كه سكان بیشتر امور را در دست دارد و نقشه‌هایش یكی پس از دیگری رنگ واقعیت می‌گیرد.
نقشه‌های او غالباً موقعیت‌های متعددی ایجاد می‌كند، با مفاهیم وطن‌دوستی پیوند می‌خورد و زندگی مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به طوری كه در بخشی از كتاب آمده است:
«ملتی كه تا همین چند دقیقه پیش سرشان به كارشان بود و زندگی را در سرسبزی مزارع و سرزندگی فرزندان و غُل خوردن قابلمه آش می‌دیدند، بی‌آنكه متوجه باشند، نزدیك بود با مفهوم منافع ملی آشنا شوند كه ناگهان یك چیز دیگری آمد و مثل غلتك از روی آن رد شد: غرور ملی!»
نكته دیگر این كتاب نثر نویسنده است؛ امیرعلی نبویان كه سابقه نویسندگی نمایشنامه و داستان كوتاه طنز را در كارنامه خود دارد، این بار در نوشتن داستان بلند یا رمان نیز از نثر یكدست و كنایه‌آمیز استفاده كرده است.
نثری كه متكلف نیست اما با پیچ و تاب دادن به جملات و استفاده از لغاتی كه كمتر به گوشمان خورده است فضاسازی می‌كند و با لحنی طنزآمیز داستان را پیش می‌برد.
این نثر ممكن است بنا به سلیقه و سابقه خوانندگان، یا دلنشین باشد و یا سبب نیمه تمام ماندن كتاب شود. اما در كل متفاوت است و گاهی به نثر آثار ایرج پزشكزاد نزدیك می‌شود.
طنز كان لم یكن كجاست؟
كان لم یكن كتابی نیست كه در هر سطر یا هر صفحه مخاطب را به قهقهه بیندازد. بلكه این كتاب كمدی‌ای است كه از تراژدی متبلور شده و خواننده با خواندن آن لبخندی كوچك اما عمیق می‌زند و اتفاقات پیش آمده را به خوبی درك می‌كند.
به طوری كه می‌توان گفت حتا نام فصل‌های كتاب نیز هوشمندانه انتخاب شده و هدف نویسنده را در یك عبارت به خواننده می‌رساند.
اوج طنز كتاب به آدم‌هایی مثل جری بر می‌گردد كه در موقعیت‌های بحرانی قرار گرفته و سرنوشت برادر و اهالی جزیره را تغییر می‌دهد.
علاوه بر این كه بلاهت آدم‌ها در موقعیت‌های حساس سبب طنز می‌شود، بیرون بودن خواننده از وقایع یا به تعبیری «بیرون گود نشستن» او باعث می‌شود بیشتر به موقعیت‌ها نزدیك شود و از نادانی آدم‌ها به خنده بیفتد.
وقایعی مثل ازدواج تام با پادشاه چین و یا به امانت گذاشتن اتاق كهربا به ازای دریافت كالا از كشورهای دیگر.
در نهایت می‌توان آخرین اثر چاپ شده امیرعلی نبویان را كتابی دانست كه در 77 صفحه، مخاطبش را با دنیای غیر واقعی اما سیاستهایی آشنا مواجه می‌كند، او را به خنده می‌اندازد و با تعلیق بجا (كه هم داستان تمام می‌شود و هم جایی برای ادامه داشتن جلد بعدی پیدا می‌كند) او را به فكر فرو می‌برد.
كتابی كه با همكاری نشر «خوب» به چاپ رسیده و گویا عمق آن از 77 صفحه بیشتر است.
