بررسی طنز در "كلیله و دمنه"

«حیوانی كه می خندد» به قلم زینب كوشكی نگاشته شده و به بررسیِ تطبیقی جنبه‌های طنز در كلیله و دمنه و افسانه‌های ازوپ می پردازد.

1397/07/23
|
08:04
|

به گزارش پایگاه خبری سوره مهر، ادبیاتِ هر سرزمینی آكنده از قصه‌ها و افسانه‌‌های شنیدنی است؛ افسانه‌هایی كه هریك حاكی از سیر اندیشه‌ها، باورها، و تجربه‌های مردمان اعصار دورند و به‌مثابه آیینه‌های تمام‌نمای فرهنگ و تمدن اقوام و ملل قلمداد می‌شوند؛ آیینه‌هایی كه نه‌تنها غبار نمی‌گیرند، بلكه همواره روشنگر سایه‌های غبارآلود تاریخ در پیش چشم مخاطبان بوده‌اند و ابعاد ناپیدای تاریخ تمدن را به‌روشنی انعكاس می‌دهند.

در این میان، «افسانه‌های تمثیلیِ حیوانات» بخش عمده‌ای را به خود اختصاص داده‌اند. این قسم از افسانه‌ها، از دیرباز و در تاریكی‌های تاریخ تمدن بشری، به دایرۀ تفكرات انسان راه یافته و تاكنون نیز جایگاه خود را حفظ كرده‌اند، زیرا ارتباط انسان با حیوانات از بدو تاریخ آغاز شده است. این ارتباطِ بسیار ساده حتی باعث شده انسان نگرشی خاص به حیوانات پیدا كند و گذشته و آینده خود را بخشی از حیات این موجودات قلمداد كند. از این رو بی‌تردید، انسانی كه همواره با جانوران تعامل داشته و برای بقای خویش به آن‌ها وابسته بوده است، از این موجودات، به‌منزله ملموس‌ترین ایده‌ها، در خلق افسانه‌هایی جذاب و خواندنی الهام ‌می‌گیرد و این امر به خلق آثار بسیاری در زمینۀ افسانه‌های حیوانات منجر می‌شود.

حیوانی كه می خندد به بررسی جنبه های طنز در «كلیله و دمنه» و افسانه های ازوپ است كه در ادامه مختصر به این دو اثر فاخر ادبی می پردازیم: «كلیله و دمنه» از جمله كتب باستانی هند است كه برای اولین بار به زبان سانسكریت نگارش یافته و سپس در ایران به فارسی پهلوی برگردانده شده است. در اوایل سده 6 هجری ابوالمعالی نصراله منشی بار دیگر ترجمه‌ای بلیغ و منشیانه از این اثر خلق كرد كه به كلیله و دمنه‌ی بهرام‌شاهی شهرت یافته است. كلیله و دمنه كتابی پندآمیز است كه در آن حكایتهای گوناگون (بیشتر از زبان حیوانات)‌ نقل شده‌است. نام آن از نام دو شغال با نامهای كلیله و دمنه گرفته شده‌است. همچنین افسانه های ازوپ اثر نویسنده ای یونانی به نام ازوپ است كه در قرن ششم پیش از میلاد میزیسته و هم دوران با كوروش هخامنشی بوده است. او افسانه هایی به زبان حیوانات از خود به یادگار گذاشتته است.

زینب كوشكی در مقدمه این كتاب آورده است : « پژوهش حاضر با تأملی در آثار محققان پیشین و تحلیل نظریات موجود در موضوع طنز و نیز افسانه‌های حیوانات یا فابل صورت گرفته است. در كتاب ادبیات ایران در ادبیات جهان دكتر امیر اسماعیل‌آذر، برخی از وجوه مشترك مضمونی دو كتاب افسانه‌های ازوپ و كلیله و دمنه مطرح شده است كه البته وجه طنز را دربر نمی‌گیرد. همچنین، در برخی از آثار مطرح در حوزۀ طنز، همچون تاریخ طنز و شوخ‌طبعی‌‌‌در ایران و جهان اسلام دكتر علی‌اصغر حلبی، خنده‌سازان و خنده‌پردازان عمران صلاحی و طنز و انتقاد اجتماعی‌‌‌در ادبیات پیش از مشروطیت حسن جوادی، افسانه‌های حیوانات به‌منزله یكی از شیوه‌ها و ترفندهای طنزپردازی مورد توجه قرار گرفته است. اما در دو مقالۀ «طنز و انتقاد در داستان‌های‌‌‌ حیوانات» حسن جوادی و «آفرینش طنز و مطایبه در كلیله و دمنه» نجمه سروری، به طور مشخص، به موضوع طنز در آثاری از نوع فابل در ادبیات فارسی پرداخته شده است.»

كتاب «حیوانی كه می خندد» شامل پنج فصل با عناوین فصل اول (طبقه بندی سخن غیر جد)، فصل دوم (قصه، افسانه و تمثیل حیوانات)، فصل سوم (طنز در افسانه های حیوانات) فصل چهارم بررسی طنز در افسانه های ازوپ و حكایات كلیله و دمنه و فصل پنجم ( بررسی تطبیقی كلیله و دمنه و افسانه های ازوپ) می باشد.

لازم به ذكر است سال 1396چاپ اول این كتاب در 468 صفحه و در شمارگان 2500 نسخه چاپ و روانه بازار نشر شده است.

دسترسی سریع