دوره جدید «نور، دوربین، خنده» چهارشنبه (29 دی) با اكران فیلم سینمایی دینامیت در حوزه هنری آغاز و نیز نقد و بررسی آن با حضور مسعود اطیابی كارگردان فیلم و شاهین شجری‌كهن منتقد سینما و حاضران در سالن برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی حوزه هنری شجری‌كهن پس از اكران و در ابتدای نقد فیلم دینامیت این نكته را یادآور شد كه هر فیلمی را باید باتوجه به اهدافش نقد كرد. او دینامیت را یك كمدی دانست كه برای سرگرم كردن و خنداندن مخاطب سعی كرده است از همه عناصر در دسترس استفاده كند و در این كار هم موفق بوده، هرچند ایراداتی هم دارد.
مسعود اطیابی نیز در ادامه اظهار كرد كمدی ساختن را در این برحه زمانی كه مردم در تنگنا قرار دارند و در برابر شرایط مقاومت می‌كند، وظیفه انقلابی خود می‌داند و گفت: به عنوان هنرمند بخشی از مسئولیت بر گردن ماست كه خنده را بر لبان مردمی بیاوریم كه مقاومت و آسیب‌های جدی ناشی از مقاومت را تحمل می‌كنند. من اگر بخواهم انقلابی باشم یك بخشی از وظیفه‌ام این است كه اثرگذار باشم در شكست دشمن برای دیدن اخم ما. هر لبخندی كه از شما در هرجایی باشد، اخم به چهره دشمن می‌نشیند. سرگرم كردن مردم از این منظر وظیفه دولت، حكومت و تمام اقشار موثر است. سینما هم یكی از این بخش‌هاست و باید فعالیت كند.
این كارگردان دینامیت را تنها فیلمی برای سرگرم كردن نداست و عنوان كرد كه علاوه بر سرگرمی، فیلم محتوای غنی هم داشته است و ادامه داد: سانسو از غنای محتوای دینامیت كم كرد. امام خمینی(ره) در وصیت خود گفت مواظب باشید انقلاب به دست نااهلان نیفتد. واقعیت این است كه درون شوراهای نظارتی ما در جاهای مختلف، از فرهنگ تا اقتصاد و كشاورزی و...، دشمن نفوذ كرده است. دینامیت فراتر از سرگرمی حرف داشت اما 27 دقیقه سانسور توسط منافق و به اصرار منافق در این فیلم صورت گرفت تا از محتوا خالی شود. البته محتوا به اندازه‌ای دارد كه دوستان من مراقبت‌هایی در رفتارهای اجتماعی خودشان داشته باشند. اما آنجا كه فیلم می‌خواست حرفی قرآنی را مطرح كند، حذف شد، روحانی طراز ما در این فیلم حذف شد، نقش مهدی فقیه كاملا حذف شد، سكانس پایانی و افتتاحیه فیلم حذف شد و همه توسط منافق و نمی‌گویم منافقین.
او تصریح كرد: در سینما درد ما زیاد است. فریاد می‌زنیم مواظب منافقینی كه با چهره انقلابی می‌آیند، باشید. روحانیت مراقب خودش باشد، این لباس مقدس است پس هركسی نباید تن كند و كارهایی كند كه چهره روحانی خدشه‌دار شود، مانند كارهایی كه فیلم برخی‌هایشان در فضاهای مجازی می‌چرخد و پربیینده می‌شود. می‌خواستیم اینها را بگوییم اما جلویش را گرفتند. بارها و بارها از دولت جدید تقاضا كردم كه لااقل 5 سكانس حذف شده را ببینید اما هنوز ندیدند.
شجری‌كهن در ادامه نشست، فیلم دینامیت را تنها در قالب یك كمدی سرگرم كننده قابل توجیه است و گفت: ما نمی‌توانیم تصور كنیم 5 سكانس حذف شده یا آن 27 دقیقه كوتاه شده چه بوده‌اند و اگر بودند چه می‌شد. آنچه بر پرده می‌بینیم مسائل اجتماعی و دوگانگی‌های كنونی و شكاف عمیقی است كه بین طبقات مختلف جامعه وجود دارد؛ نه تنها از لحاظ اقتصادی بلكه از نظر فرهنگ و سبك زندگی اما فیلم صورت ساده شده این موارد را تصویر می‌كند و از هر دو طرف نمونه‌ها خیلی افراطی هستند.
این منتقد سینما افزود: البته این روش تمهدیدی است برای روایت؛ شكل ساده شده موضوعات را پیش چشم مخاطب قرار دهیم و بتوانیم قصه‌سازی كنیم و لازم نباشد مدام كدگذاری كنیم وقت فیلم گرفته شود. اما به نظرم در چارچوب یك كمدی سرگرم كننده پرفروشی قرار دارد كه مردم به خاطر موارد مختلفی آن را می بینند؛ از جمله آب و رنگی كه دارد، خط قرمزهایی كه از آن عبور شده است و تصویرهای ممنوعه‌ای كه نمایش داده می‌شود، موسیقی‌ای كه در گوش ما می‌كوبد و باند صوتی بسیار كار شده فیلم كه پر از افكت‌هایی دقیق است و... . مخاطب برای این موارد فیلم را می‌بیند و برای این پرفروش می‌شود و نه مباحثی كه مطرح می‌كند. مباحثی كه تنها شكل ساده شده موضوعات پیچیده‌ای است كه در سطح جامه داریم.
شجری‌كهن در ادامه درباره شخصیت‌های فیلم دینامیت گفت: طبیعی است كه وقتی كسی كه اصلا دین و ایمان ندارد با كسی كه مستحبات را هم رعایت می‌كند هم‌جوار می‌شود یا باید دعوا كنند یا راهی میانه پیدا كنند یا شبیه هم شوند. فیلم پیشنهاد خاصی نمی‌دهد و تنها این دوگانگی را نشان می‌دهند. آقای اطیابی فیلم كمدی ساختن را در قالب جنگ تن به تن با دشمن تصویر كردند و من خیلی تخصص ندارم كه بدانم چطور می‌توان این كار را كرد. تنها به‌عنوان منتقد آنچه را بر پرده می‌بینم، از نظر ساختار بررسی می‌كنم و از این منظر تا جایی كه خیلی موضوع را جدی نكنیم فیلم قابل قبول است. اما اگر بخواهیم مباحث را جدی كنیم ایرادهای بنیادی به آن وارد است كه فكر می‌كنم جزو اهداف فیلم هم نیست. لااقل در این شكل. تا آن 27 دقیقه سانسور شده، اضافه شود و در نسخه شبكه خانگی ببنیم چه می‌گوید.
مسعود اطیابی با تاكید بر این نكته كه نباید برای فیلم‌ساز انگیزه ورود مخاطب به سینما اهمیت داشته باشد و تنها این مهم است كه بعد از بیرون رفتن چه احساسی دارد، گفت: با دیدن فیلمی مانند دینامت، فارغ از اینكه مخاطب برای محتوا آمده یا نه، شاداب به خانه می‌رود و با خانواده برای ساعتی سرگرم شده است. البته اینطور هم نیست كه از فیلم محتوایی نگیرد. با كسانی كه مخاطب این فیلم بودند، فیلم را تماشا كردم و تاثیرش هم را هم دیدم. بسیار آموزنده بود. بسیاری از طلاب را دیدم كه فهمیدند با مردم چطور برخورد كنند. یكی‌شان به من گفت این فیلم مخاطبش ما بودیم و گرفتیم پیام را و در رفتارمان باید تجدیدنظر كنیم.
این كارگردان سینما همچنین از گمانه‌زنی‌هایی گفت كه قبل از اكران فیلم برخی داشتند و اظهار تاسف كرد و افزود: به من می‌گفتند نیروهای حزب‌الهی كه این فیلم را ببیند بهشان برمی‌خورد. امروز من شما را دیدم و از شما مومن‌تر سراغ ندارم و شما با این فیلم خندیدید. گفتند حزب‌الهی‌ها تو را می‌زنند و سینما را آتش می‌زنند. اما شما برخوردی با من نكردید. گفتم امكان ندارد شما یا مومنین را نشناختید یا برخورد با آنها نداشتید یا به دروغ می‌گویید كه به نظرم هر سه مورد است؛ یا نشناختند یا ندیدند یا از قول شما به دروغ حرف می‌زنند.
اطیابی با تاكید بر اینكه سینمای ایران نیازمند فیلم كمدی است، گفت: سال 1401 فیلم كمدی برای سینماها نداریم. 200-300 فیلم منتظر اكران است و تنها 2 فیلم كمدی پرفروش دارد. دیگر قصد نداشتم كمدی بسازم چون خیلی سخت است و آدم را پیر می‌كند و از ساختنش منزجر می‌شوی. هربار فیلم كمدی ساختم قسم خوردم دیگر كمدی كار نكنم اما هربار می‌بینم كه نیاز است. اگر همكاری پیدا شود دوست دارم دوباره فیلم حماسی دفاع مقدسی بسازم، حماسی مقاومت و اجتماعی و پلیسی بسازم. روح حماسی جامعه انقلابی را بسازم. اگر نتوانم وظیفه‌ام این است كه شما را بخندانم و سعی می‌كنم با خنداندن كارم را انجام دهم.
شجری‌كهن در ادامه نشست در توضیح الگوی تكراری ساخت فیلم كمدی در ایران گفت: كمدی در ایران متكی به چند الگوی ثابت و تكرارشونده است. یا تحت تاثیر طنز كلامی و الگوهای تلویزیونی است و با شركت بازیگرانی كه به طنازی شهره هستند، تازگی شاخ‌های اینستاگرامی هم بهشان اضافه شده است یا عبور از خط قرمز و هجو مفاهیم جدی. از این چندالگو خارج نیست و برای همین پرفروش‌ترین كمدی سال‌های گذشته آنهایی هستند كه جسورانه‌تر با خط قرمزها برخورد كردند و پا گذاشتند روی نقطه‌هایی كه دیگر كمدی‌سازان به آنها نزدیك نشدند. چیزهایی را تصویر كردند كه برای جامعه تازگی داشته‌اند یا دل عده‌ای خنك می‌شد چون با توجه به عواقبش نمی‌توانستند در كانسپت جدی بیان كنند.
او ادامه داد: كمدی در طول 16 سال گذشته عموما از یك منبع ارتزاق كرده است؛ خط قرمز. از مارمولك تا چارچنگولی می‌بینیم با مفاهیمی بازی می‌كنند كه حساس است. بقیه برمی‌گردد به آب و رنگ و شكل اجرا و بازیگرها و... كمدی به آن مفهوم كلاسیك و جدی در ایران نداریم. نه اسلپ‌استیك، نه كمدی موقعیت و... طنز جدی نداریم. طنزی كه بتوان درباره ساختار و اصولش جدی صحبت كرد؛ فیلمی ظریف و جذاب و خوبی كه كمتر از آن بهره‌مندیم.
شجری‌كهن اكران البته فیلم‌های پرفروش را برای بهبود حال سیما پس از دوران پاندمی مفید دانست و گفت: با توجه به فضایی كه من می‌بینم، چه در شبكه‌خانگی و چه تلویزیون و سینما، خوب است در ادامه كمدی‌هایی داشته باشیم كه بتوانند از این تنها دریچه باز فیلم تجاری ساختن در این كشور استفاده كنند و دوباره مخاطب را جذب كنند كه فضاهای گرم‌تری ایجاد شود. فراموش نكنیم در 20 ماهی كه تحت تاثیر كرونا بود ما عملا سینما را از دست داده بودیم و در حالت نیمه تعطیل بود. اگر اكران چند فیلم نبود كه فیلم‌های جدی هم داشتند، معلوم نبود كه سینما به این سرعت بتواند به آستانه فیلم فجر برگردد، به یك وضعیت شبه‌نرمال و از كما در آمدن در یك گردنه تاریخی. بعدها محققان این را باخوانی خواهند كرد كه چه اتفاقی می‌افتاد اگر به جای این چند فیلم تركیب دیگری بود شاید این نتیجه حاصل نمی‌شد و به تبع آن جشنواره هم نداشتیم.
او همچنین درباره تاثیرات سانسور در چشم‌انداز سینمای ایران هشدار داد: وضعیت ممیزی و سخت‌گیری‌هایی كه الان وجود دارد، اینكه شوخی و اشاره‌های اجتماعی تحمل نمی‌شود و می‌خواهند به‌سرعت در نطفه همه چیز را یكدست كنند، چشم‌انداز یكی دو سال یكی آینده را پرچالش می‌كند. امیدوارم فیلم‌هایی داشته باشیم كه فارغ از ارزش‌های تكنیكی و محتوایی و اجرایی، مردم بتوانند 90 دقیقه در سالن تحملش كنند، درهای سینما باز باشد و از اساس سینمایی وجود داشته باشد كه بعد من و شما بیاییم درباره محتوا و تكنیك صحبت كنیم.
لازم به ذكر است حاضران در سالن اطیابی را برای نمایش چهره‌هایی افراطی از مذهبی‌ها نقد كردند. نمایش چهره‌هایی اغراق شده از مذهبی‌ها و در مقابل عدم اغراق در چهره جبهه مقابل، ترویج استفاده از مواد مخدر، استفاده از موزیك خواننده‌های غیرمجاز از جمله نقدهای مخاطبان بود كه برخی به تندی بیان شد.
