تهیه كننده مجموعه های تلویزیونی «زیر آسمان شهر» و «جُنگ 77» از دلیل های موفقیت و ماندگاری سریال های طنز تلویزیون در دهه 70 و 80 سخن گفت.
به گزارش خبر24، با یك حساب سر انگشتی می توان بهترین مجموعه های تلویزیونی ایران را برای دهه 70 و 80 دانست. سریال هایی كه یكی پس از دیگری می آمدند و با معرفی بازیگرانی تازه كار هنر آنها را به رخ مخاطبانی می كشیدند كه تا آن زمان با واژه سریال سازی در حیطه طنز خیلی هم آشنا نبودند.
از طنزهای آیتمی «ساعت خوش» گرفته و معرفی مهران مدیری، رضا شفیعی جم و نصرالله رادش، رضا عطاران و ... تا «جُنگ 77» و سریال «زیر آسمان شهر» كه اولین سریال طنز تلویزیونی به شمار می رفت، همه و همه از ماندگارترین های حوزه طنز تلویزیونی بودند. طوری كه الان و با گذشت بیست و اندی سال هنوز هم وقتی در یك نظرسنجی عمومی صحبت از سریال های موفق طنز می شود، نام این چند سریال خودنمایی می كند.
در این میان اما نباید نقش تهیه كننده را در شكل گیری اینگونه سریال ها نادیده گرفت و «امیرحسین طالبی كاشانی» یكی از همین تهیه كننده ها است كه در سال های ابتدایی ورود طنز به تلویزیون آثار شاخص و البته موفقی را تهیه كرده است. با «طالبی كاشانی» درباره سریال هایی كه آن سالها ساخته، دلیل موفقیت شان، انتخاب كارگردان، ایده پردازی در سریال های طنز، سختی كار در این حوزه و ... به گفت و گو نشستیم:
** شما یكی از افرادی بودید كه سریال های طنز را به تلویزیون آوردید و در قامت تهیه كننده، پشت كارهای پرمخاطبی مثل جنگ 77، زیر آسمان شهر، نود شب و ... بودید.
-من به همراه محمد طالبی كاشانی (پسرعمویم) از سال 76 «جُنگ 77» را به عنوان اولین كار طنز تلویزیون بعد از پخش «ساعت خوش» ساختیم كه قصه های رامین و مریم محوریت این سریال بود و البته جذابیت زیادی نیز برای مردم داشت. «ساعت خوش» به تهیه كنندگی مرحوم سمنانی اولین سریال طنز تلویزیون بعد از انقلاب بود و بعد از چند سال با فاصله «جنگ 77» ساخته و پخش شد.
** بعد از «جُنگ 77» چه كارهایی ساختید؟
-پلاك 14، نود شب، ببخشید شما و ... را ساختیم. این كارها به فاصله زمانی چند سال از هم ساخته شدند.
** این سریال ها از جمله آثار شاخص تلویزیون بودند كه دیگر تكرار هم نشدند. برایمان می فرمائید كه چطور شد تلویزیون در آن سالها به سمت ساخت كارهای طنز رفت؟
-معتقدم همیشه مردم به طنز نیاز دارند و لازمه زندگیشان است. اگر حالشان خوب باشد با همكارها رفتارهای خوبی دارند و با خانواده هایشان نیز مهربان ترند. ما هم در همین مسیر دوست داشتیم با ساختن این كارها بخشی از حال مردم كشورمان را خوب كنیم. در آن سالها به همراه پسرعمویم كار تهیه می كردیم و در اغلب كارها نیز با هم همراه بودیم.
** شما با مهران مدیری هم چند كار مشترك داشتید؟
-بله و همیشه این را می گویم كه مدیری نخبه طنز و آدمی است كه می توانیم نام خاص بودن را روی او بگذاریم. او از سالهای ابتدایی كه كار می كرد تا همین الان هر كاری ساخت خوب بود و مردم دوست داشتند و استقبال كردند. همان زمان كه مدیری طرح اولیه این سریال را ارائه داد، همه بازیگرهایی كه برای بازی در این كار به ما معرفی كرد از جمله سروش صحت و ... اولین كارهایی بود كه می خواستند بازی كنند و همین الان هم خیلی از این افراد جایگاه خیلی خوبی در طنز دارند. با جرات می توانم بگویم پایه گذار طنز در تلویزیون ایران مهران مدیری است.
** چه اتفاقی افتاد كه همكاری شما با مدیری شكل گرفت و آیا شما او را به عنوان كارگردان این مجموعه تلویزیونی انتخاب كردید؟
-آن زمان یعنی سال 76 آقای پورمحمدی مدیر گروه اجتماعی شبكه سه بود و پیشنهاد ساخت یك برنامه طنز دادند و خودشان با مدیری صحبت كرده بودند كه می خواست بعد از سه سال كار كند و من بعد از كارگردان به گروه اضافه شدم. بعد از این كار نوروز 77 را در 13 قسمت ساختیم و بعد از آن پلاك 14 و ببخشید شما. همچنین مجموعه تلویزیونی گل های 79 را نیز با مهران غفوریان ساختیم. آن زمان و در سالهای 70 به بعد كارگردان طنز خیلی نداشتیم و مدیری هم بهترین آنها بود و در نهایت اینكه با خرد جمعی به این نتیجه رسیدیم كه او را انتخاب كنیم.
** همان زمان كه می خواستید با مهران مدیری همكاری كنید فكر می كردید كه او یك روزی به عنوان یكی از كارگردان های خوب طنز كشور شاخته شود؟
-مدیری از همان اول شناخته شده بود و همه روی موفقیت او صحه می گذاشتند. او ساعت خوش را برای شبكه دو كار كرد و وقتی «جنگ 77» را خواست بسازد به شبكه سه آمد. شبكه سه هم در آن زمان شبكه ای نوپا بود و اگر اشتباه نكنم یكی دو سال از تاسیسش می گذشت.
** خاطره خوب یا بدی از این همكاری دارید؟
-خاطره بد كه نداریم و هر چه بوده خوب و لذت بخش بوده است فقط یادم هست سر یكی از كارهایمان مهران بیمار شد و این موضوع كل گروه را ناراحت كرد. آنقدر گروه و جو حاكم بر مجموعه «جُنگ 77» صمیمی بود كه بعد از پایان كار هم عوامل تا یكی دو ساعت در لوكیشن می ماندند و نمی رفتند و مجبور می شدیم بگوییم كار تمام شده و بروید خانه هایتان. قطعا انرژی مثبتی كه در پشت دوربین حاكم بود، باعث شده بود تا مخاطبان هم با دیدن این سریال احساس رضایت داشته باشند.
** چرا دیگر با مدیری كار مشترك انجام ندادید؟
-ما حدود 5 سال با هم كار كردیم و بعد از آن مدیری كارهای دیگری انجام داد و ما هم رفتیم سر ساخت زیر آسمان شهر. به هر حال هیچ كس نمی تواند همه عمرش را با یك گروه تولیدی كار كند و مهران مدیری هم همینطور است و ما باید در جمع و گروه ها بگردیم و كسب تجربه كنیم.
** داستان این مجموعه های تلویزیونی طنز چقدر برای شما در قامت تهیه كننده اولویت داشت؟ اغلب این كارها هم به شكل آیتمی بود.
-آن زمان دوره اینها بود و برای مردم هم تازگی داشت. اما الان كه از آن دوره فاصله گرفتیم دیگر آن شكل كار طنز جواب نمی دهد و بیشتر تمایل مردم به سمت سریال طنز است تا طنزهای آیتمی. شاهد این صحبتم را هم باید در همین دهه اخیر و در مورد برخی كارها دیده باشید كه موفقیت آن زمان را نداشت. در هرحال در ساخت اینگونه كارها نوآوری جواب می دهد.
** شما بعد از آیتم سازی های موفقی كه در دهه 70 تجربه كردید، سریال «زیر آسمان شهر» را ساختید.
-بله و این سریال اولین سریال طنز هر شبی تلویزیون بود كه مهران غفوریان نیز كارگردانی آن را به عهده داشت. این كار هم پروسه تولیدی سخت و زمان بری داشت و روزها تولید می كردیم و همان شب از تلویزیون پخش می شد و همین سختی كارمان را دوچندان كرده بود. اما در هر صورت مردم دوستش داشتند و یكی از سریال هایی بود كه به عنوان یادگاری از ما و گروه تولید برای مردم باقی ماند به این دلیل كه اولین بود. این موضوع نشان دهنده این است كه نوآوری حرف اول را در تلویزیون ما می زند و اگر آدم بتواند به هر موضوعی به موقع و در زمان مناسب بپردازد، می تواند نیاز مردم را نیز به سرعت پاسخ دهد. طنز دوره ندارد و هر زمان كه مردم به آن نیاز داشته باشند باید سریال طنز ساخته شود. ژانر طنز هم ژانری همه گیر است و همه مردم آن را دوست دارند. این بزرگترین حفره ای است كه در این میان افتاد. اگر نگاه كنید فیلم های سینمایی طنز كه عطاران بازی یا كارگردانی می كند، خوب می شود و اغلب فیلم های سینمایی فروش بسیار خوبی دارد.
** «زیر آسمان شهر» روز پخش بود؟
-بله همان روزی كه متن به دستمان می رسید ضبط می كردیم و بلافاصله برای پخش می فرستادیم.
** انتخاب «مهران غفوریان» به عنوان كارگردان توسط چه كسی صورت گرفت؟
-طراح زیر آسمان شهر غفوریان و عطاران بود و زمانیكه طرح به شبكه ارائه شد فكر می كنم آقای پورمحمدی و صافی از مدیران وقت گفتند كه این سریال را تولید كنید. بعد از اینكه چند قسمت اولیه را ساختیم و تحویل شبكه دادیم و پخش هم شد، با بازخوردهای خیلی خوبی مواجه شدیم.
** فكر می كنید دلیل بازخوردهای خوب مردم از این سریال چه بود؟
-زیر آسمان شهر اولین سریال طنز تلویزیون بود و سریال كمدی 90 قسمتی هر شبی تا آن زمان در تلویزیون دیده نشده بود. همه عناصر در آن سریال جای درست خود قرار گرفته بود. خدا رحمت كند آقای ملك مطیعی و خانم رنجبر را و هنوز هم می گویم یكی از شاهكارهای مهران غفوریان این سریال بود.
** اما خب ادامه دادن این سریال كار درستی نبود؟
-فصل یك و دو سریال خوب بود و در فصل سه با اینكه تغییراتی هم دادیم اما خیلی رضایت بخش نبود. من این را تجربه كردم كه وقتی سریالی در قسمت های ابتدایی خوب در می آید دیگر نباید آن را خیلی ادامه داد و باید طرح را تغییر داد. كمتر سریالی ساخته شده كه همه فصل های آن موفق باشد حالا پایتخت نمونه استثنایی است. البته ناگفته نماند مردم فصل سه را هم دیدند اما به اندازه فصل های قبلی از آن استقبال نكردند.
** خاطره ای از «زیر آسمان شهر» دارید؟
-خانه ای كه لوكیشن اصلی سریال بود در خیابان كارگر شمالی قرار داشت. آنقدر مردم این سریال را دوست داشتند كه لوكیشن ما را پیدا كرده بودند و مشكل بزرگ ما تجمع مردم پشت در خانه بود. شاید باور نكنید اما روزانه نزدیك به صد نفر پشت در خانه می آمدند كه با بازیگرها عكس و امضا بگیرند. یعنی هم برایمان خوشحال كننده بود و هم اینكه با این ازدحام ها سرعت ضبط مان كند می شد و بچه ها نمی توانستند به راحتی از خانه خارج شوند.
** و شخصیت هایی كه هر كدام از بازیگران اصلی در این سریل بازی كردند،ماندگار شد. مثل خشایار مستوفی، فولاد، بهروز پیرپكاجكی، آقا غلام و ...
-بله یكسری كارها جاودانه می شود و زیر آسمان شهر هم جزو همان كارها بود. حمید لولایی و غفوریان با آن شخصیت ها شناخته شده و ماندگار شدند.
** ماندگار شدن این شخصیت ها به ایده پردازی توسط نویسنده برمی گردد یا اینكه دست خود بازیگران است؟
-قطعا هر دو. حمید لولایی در قسمت های ابتدایی نقشش زیاد پررنگ نبود و كم كم نویسنده ها نقشش را بیشتر كردند كه دیگر بنده خدا فكش درد گرفته بود و برای اینكه كمكش كنیم گریمور با ترفندی فكش را كج كرد كه به بدن او آسیبی نرسد و بعد از اینكه كار تمام شد ورزش فك انجام می داد. حتی لرزش دست هایش كه خیلی سخت بود. خدا بیامرزد ملكه رنجبر را كه در پشت صحنه مادر همه گروه بود و برای ما زحمت می كشید و حتی برای غذای ما سبزی پاك می كرد آنقدر كه مهربان بود و همه دور هم یك خانواده بودیم.
**انتخاب بازیگرهای طنزی كه در این كارها حضور داشتند به چه صورت بود؟
-محدودیت هایی داشتیم اما خب خیلی از این بازیگران آن زمان دیده نشده بودند و انتخاب ها نیز در جمع گروهی ما انجام شد. برای مثال آقای ملك مطیعی قرار بود در یك قسمت بازی كند اما بعد از بازخوردهای خوبی كه گرفتیم نقشش را بیشتر كردیم. البته از فاصله بین فصل یك تا دو تعدادی از بازیگران نیز تغییر كردند.
** در «جُنگ 77» چطور؟
-تعداد زیادی از بازیگران را مدیری معرفی كرد كه با او همكاری های مشتركی از قبل داشتند و افرادی مثل سروش صحت برای اولین بار بود كه در یك سریال بازی می كرد و بعد از آن بیشتر در نویسندگی و كارگردانی دیده شد و كارگردان خوبی است.
** چه اتفاقی می افتد كه یك كاراكتر تا این اندازه ماندگار می شود؟
-بالاخره حس مردم و بازیگرها هم در این موضوع دخیل است. اگر ارتباط بین بازیگر و مخاطب برقرار شود دیگر نصف راه را رفتیم.
** طنزهای آیتمی با حضور مهران مدیری و شما در تلویزیون پایه گذاری شد و بعد از چند سال به طور كل كنار گذاشته شد؟ چرا این اتفاق افتاد؟
-آن زمان دسترسی های مردم به فضای مجازی و ماهواره و اینترنت محدود بود و فقط می توانستند تلویزیون تماشا كنند. اما الان همه وسایل ارتباط جمعی در دست مخاطبان ما است و نمی توانیم جلویشان را هم بگیریم. آن زمان این گوشی های همراه نبود و مردم بهترین برنامه تلویزیونی شان را به راحتی انتخاب می كردند و به جرات می توانم بگویم در آن زمان ما بهترین بودیم. اما الان با این شرایط كرونا درس خواندن بچه ها هم متكی به شبكه شاد شده است و باید از طریق این اپلیكیشن درس بخواند. آن زمان اینطور نبود كه مردم بخواهند درگیر این گوشی ها باشند و پیگیر اخبار و اطلاعات! و وقتشان را تلف كنند. به همان نسبت نیز توقع مردم هم از ما بالا رفته است و اگر مردم كوچكترین گافی از شما ببینند متوجه می شوند. به این خاطر كه این فضا كاملا رقابتی است و اگر آدم بخواهد خودش را نشان دهد باید حتما كار خوب انجام دهد و اگر این كار را نكنی دیده نمی شوی. آن زمان آیتم بود اما الان با ایده و فكر جدید و ... كار طنز را جلو می برند. كما اینكه در این سالهای اخیر بارها دیدیم برخی ها كه در كارشان هم موفق بودند، در ساخت آثار طنز شكست خوردند.
** با توجه به اینكه در گذشته سریال های طنز بسیاری ساخته می شد و یكی از پایه گذاران آن نیز شما بودید، چرا دیگر این روزها سریال های كمدی به آن كیفیت ساخته نمی شود كه ماندگار شود؟
-شاید به خاطر سلیقه های مردم است كه عوض شده است و به خاطر سطح فرهنگ، اطلاعات و دانایی آنها است. كارهای طنز ایده نو می خواهد و ما هم در هر كاری كه انجام دادیم مدام دنبال ایده نو و جدید هستیم و با اینكه ماتمام تلاشمان را می كنیم، اما توقع مردم از ما بالا رفته است و با این شرایط باز هم در جهت رضایت مردم كار می كنیم و سعی می كنیم سطح توقعاتشان را برآورده كنیم.
** موضوع مهمی كه در سریال های كمدی قدیمی تلویزیون به شدت مورد توجه بود، ایده پردازی و نگارش داستان های آنها بود. شما به عنوان تهیه كننده چقدر در این بخش دخیل بودید؟
-هر فردی در جایگاه خودش می تواند تصمیم گیرنده باشد اما نویسنده هایی كه ما داشتیم خداروشكر نویسنده های خوبی بودند. نویسنده ای مثل سروش صحت یا پیمان قاسم خانی خودشان ایده پردازی می كنند و با مدیری رشد كردند و بالا آمدند. یا رضا عطاران كه زیر آسمان شهر را نوشت و آنقدر دقیق می نوشت كه اگر زمان هر قسمت 42 دقیقه بود، متنی كه می نوشت بین 42 تا 45 دقیقه در تصویر در می آمد و این را می خواهم بگویم كه كارش بسیار دقیق و منظم بود. البته همین الان هم سازندگان خوبی داریم اما خب كارشان نسبت به زمان قبل سخت تر شده است. در نهایت اینكه كارگردان باید نظر اصلی را روی متن بدهد و اگر او موافقت كند از نظر ما كه تهیه كننده هستیم، تولید شدنی است.
** از دهه 70 تا الان كه اواخر دهه 90 هستیم، چقدر شرایط برای كار كردن راحت تر شده است و چقدر به مشكلات تان افزوده شده است؟
-در تولید كار طنز محدودیت زیاد است. در صورتیكه اگر بخواهید سریال درام یا جدی بسازید می توانید هر بازیگری را انتخاب كنید اما اگر بخواهید سریال طنز بسازید خواهید دید كه در بخش انتخاب بازیگران دچار چه محدودیت هایی می شوید. چون طنز خیلی سخت است و كمی این طرف و آن طرف شود به لودگی می رسد و مخاطب آن را پس می زند. به همین خاطر چون ماهیت ساختن كار طنز سخت است، روز به روز هم بر این سختی افزوده می شود. یعنی به نظرم بهتر است كه بازیگران خوب طنز ما بیایند و كلاس هایی برگزار كرده و بازیگری طنز را به نسل های بعدی آموزش دهند. برای مثال حمید لولایی، اكبر عبدی، مهران غفوریان و ... یكی هستند و دیگر تكرار نمی شوند.
** و اتفاق تلخی كه در پایان این سریال افتاد، فوت آقای ژیان بود.
-بله و واقعا همه ما را اندوهگین كرد. آن زمان در شمال بودیم و داشتیم كار می كردیم كه این اتفاق برایش افتاد.
** جدای از این چقدر مشكلات تان از سمت تلویزیون بیشتر و چقدر كمتر شده است؟
-دیگر بعد از اینهمه سال كار كردن می دانیم كه تلویزیون از ما چه می خواهد. البته ما هم در سالهای ابتدایی كارمان آزمون و خطاهایی كردیم تا به اینجا رسیدیم. اما الان رضایت تلویزیون و مردم برایمان اولویت دارد و در جهت این مهم گام برمی داریم.
** مشكلات مالی دست و پای شما را نمی بندد؟
-مشكلات مالی الان در همه صنف ها وجود دارد و نمی توان این را كتمان كرد. اما كسی كه وارد این حیطه ها می شود با علم به اینكه ممكن است به مشكل مالی بخورد این كار را شروع می كند. همیشه می گویم كار یعنی مشكل داشتن و مگر می شود كاری با راحتی توام باشد؟ همین كه مردم از ما راضی باشند برایمان كافی است.
** شما در همین سالهای اخیر تهیه كنندگی برنامه «دستپخت» را هم داشتید.
-بله، دست پخت در سال 94و 95 برای من بود و كار سنگینی بود و هزینه های زیادی كردیم اما شركت هایی كه با ما كار می كردند به تعهدات شان عمل نكردند و همین باعث شد تا من دیگر در ادامه همراه گروه نباشم.
** شما مدیر تیم والیبال هنرمندان هم هستید؟
-بله و به واسطه تیم والیبال به شهرهای مختلفی می رویم و عوایدی ك از فروش بلیط های این بازی ها جمع می شود را به مراكز خیریه و بهزیستی و ... اهدا می كنیم. به بچه ها همیشه گفتم اگر یك نفر از این بچه های بهزیستی و محك و ... با كاری كه می كنیم خوشحال شوند، ما دستمزدمان را گرفتیم.
** بازتابش را در زندگی شخصی تان هم دیدید؟
-بله بارها در كار به عبارتی به مو رسیده اما پاره نشده است و این از بازتاب های كارهای خیز و انسان دوستانه است.
** از بین كارهایی كه در این سالها ساختید كدام یك از آنها را بیشتر دوست دارید؟
-از زمانی كه مدیر تولید بودم تا الان كه تهیه كننده هستیم، به این خاطر كه به همه كارهایم عقیده دارم همه شان را دوست دارم اما «جُنگ 77» و «زیر آسمان شهر» تافته جدا بافته بودند.
** جمله پایانی.
-چند تشكر ویژه دارم از آقایان صافی، پورمحمدی، محمد طالبی كاشانی و مهران مدیری.
