«داستان طنز جدید در ایران» به قلم محمدعلی علومی

به گزارش ایسنا، در معرفی ناشر از این كتاب آمده است:

همچنان كه از عنوان هویداست، كتاب به بررسی و تحلیل طنز جدید در ایران می پردازد. در مقدمه آمده است كه «تعریف طنز در ادبیات ایران و جهان تعریف جدیدی است. قبل از آن طنزنویسان خود را فكاهی‌نویس می‌دانستند. در دوران قدیم هزل و هجو داشتیم كه هجو صورت ابتدایی طنز و هزل شكل اولیه‌ای از فكاهی است.

حتی در همان دوران كهن و مثلا در نظر ارسطو، كمدی یا شكل نمایشی طنز مقامی نازل‌تر از تراژدی داشت. كم بودند بزرگانی نظیر مولانا كه هزل و هجو را جدی بدانند. از مولاناست كه «هزل تعلیم است آن را جد شنو / تو مشو بر ظاهر هزلش گرو!»»

در تحلیل و بررسی آثار داستانی، مكاتب مختلف با رویكردهای گوناگونی وجود دارد كه از آن جمله است: تحلیل ساخت‌گرا، تحلیل مبتنی براساس روانكاوی فرویدی، تحلیل براساس مكتب یونگ و تحلیل تكوینی و … .

در تحلیل و بررسی تكوینی كه لوسین گلدمن از نظریه‌پردازان شاخص آن است داستان صرف نظر از استقلال نسبی آن، در بررسی نهایی پدیده‌ای مجزا از تحولات و دگرگونی های اجتماع محسوب نمی‌شود و علومی نیز از همین منظر و زاویه دید است كه به بررسی طنز جدید ایران پرداخته است.

به سبب سابقه قدیم و قوی تمدن و فرهنگ ایران‌زمین مقوله طنز را می‌توان به طنز كهن و طنز جدید تقسیم كرد.

در مقاله‌ای از همین كتاب آمده است:

«رگه‌های قدیمی طنز را می‌توان حتی در گات‌ها، سروده‌های زرتشت و یشت‌های اوستا ردیابی كرد. در بعضی از داستان‌های هزار و یك شب و تعدادی از حكایت‌های مثنوی به طرزی شگفت‌انگیز با روانكاوی افراد و قرار دادن اشخاص در موقعیت‌های مختلف با طنز موقعیت مواجه می‌شویم.»

اما طنز جدید ایران با مشروطه‌خواهی شروع می‌شود، كه در نوع خود رنسانسی ایرانی بود. سرگذشت حاجی بابای اصفهانی و سفرنامه ابراهیم بیگ اثر زین‌العابدین مراغه‌ای فصل‌های درخشانی از طنزنویسی جدید دارند.

هموطنان بی‌نام و نشان و مردم عادی كوچه و بازار با طنز جدید وارد بازار می‌شوند. طوری كه دیگر هیچ قدرت قاهری نتوانست این قهرمانان بی‌نام را از میدان به در كند و نادیده بگیردشان.

كتاب «داستان طنز جدید در ایران» چند بخش دارد؛ طنز پیش از مشروطه، هنگام مشروطه، طنز در دوران پهلوی اول، پهلوی دوم و طنزنویسی در سال‌های اخیر.

همچنان كه نویسنده در مقدمه نیز آورده است این كتاب علی‌القاعده باید جلدهای بعدی نیز داشته باشد زیرا بیش از صد سال داستان طنز ایران را نمی‌توان در یك جلد آورد. غم نان اگر بگذارد!