ژان ژاك سامپه كاریكاتوریستی كه طرح‌هایش را دوست داشت
بسیاری از شخصیت‌ها و كاراكترهای معروفی هستند كه از خالق‌شان مشهورترند.
مثلاً ممكن است فردی با 190 سانت قد و 28 سال سن، وقتی راكون ببیند، بگوید: «ئه رامكال» یا وقتی دلقك‌ماهی می‌بیند بگوید: «نگاه كن یه نمو داره شنا می‌كنه».
«نیكولا كوچولو» نیز شخصیتی است كه از خالقان خود یعنی «ژان ژاك سامپه» و «رنه گوسینی» بیشتر شناخته می‌شود.
ژان ژاك سامپه كاریكاتوریست فرانسوی است كه در 17 اوت 1932 متولد شد. یعنی همان 26 مرداد 1311 خودمان. شمسی‌اش را هم گفتیم كه جمع و تفریق بیهوده انجام ندهید.
در اولین جمله‌ای كه درباره این كاریكاتوریست آمده این است كه: «او را بیشتر با نام «سامپه» می‌شناسند».
گویا خیلی به خودشان سخت نگرفتند و فقط از نام كوچك او صرف نظر كردند.
بخشی از طرح‌های ژان ژاك سامپه
او در سنین كودكی از مدرسه اخراج شد و به جای درس خواندن، كارهای مختلفی را برای كسب درآمد امتحان كرد.
از اینكه او چه مشاغلی را تجربه كرد، اطلاعاتی در دسترس نیست، اما مشخص است كه آن مشاغل خیلی نان و آب‌دار نبودند و او نتوانست در آنجا شهرتی كسب كند.
سامپه بعد از خروج از ارتش، در سال 1950 (1328 تا 1329 شمسی) شروع به سر زدن به دفاتر روزنامه‌ها كرد.
او گاهی سایر اعضایش مثل مغز را هم درگیر می‌كرد و در بعضی از دفاتر به عنوان كاریكاتوریست یا نقاش مشغول به كار می‌شد.
او در سال 1952 (دیگر خودتان به سال شمسی كه بالا گفته شد، دو سال اضافه كنید) اولین جایزه‌اش را كه به هنرمندان آماتور جوان اعطا می‌شد را دریافت كرد.
شاید اگر امكانات الان را داشت، این موفقیت را استوری می‌كرد، اما خوشبختانه یا متاسفانه چنین امكاناتی وجود نداشت.
نقطه عطف زندگی ژان ژاك سامپه را می‌توان در ملاقات با رنه گوسینی پیدا كرد.
در اصل این ملاقات نقطه عطفی در زندگی بسیاری از نوجوانان و جوانان هم محسوب می‌شود.
چرا كه بعد از آن ملاقات، در سال 1959 (این بار را هم ما حساب می‌كنیم، 1338-1337 شمسی) ماجراهای نیكولا كوچولو خلق شد.آن دو نفر توافق كردند كه متن و داستان از گوسینی باشد و خط و كاریكاتور از سامپه.
در مورد درصد و نحوه شراكت‌شان اطلاعات دیگری موجود نیست و همین را هم با خواندن كتاب نیكولا كوچولو متوجه شدیم.
در اصل نیكولا كوچولو از سال 1954 در مجله Le Moustique ظاهر و در سال 1960 كمیك نیكولا كوچولو در مجله Pilote منتشر شد.
ناگفته نماند كه سامپه نیز در میان این سال‌ها، كارش را با مجله پری‌مچ آغاز و با بسیاری از نشریه‌ها همكاری كرد.
اما در میان آثار او این «نیكولا كوچولو» است كه بیشتر از آثار دیگرش دیده شد و بسیاری از آدم‌ها با آن خاطره دارند.
بسیاری از افراد، داستان نیكولا را ماجراهایی می‌دانند كه با زبان ادبیات و كاریكاتور به جای تفسیر زندگی بزرگسالان، زندگی از دید كودكان را روایت می‌كند.
موضوعی كه در زمان خودش، غیر عادی محسوب می‌شد.
به بیانی دیگر در دوره‌ای كه حقوق بسیاری از مردم (خصوصاً زنان) در سراسر جهان پایمال می‌شد، نویسنده و كاریكاتوریستی دنیا را از نگاه كودكانه‌ای روایت كردند.
در چنین موقعیتی بود كه آنها نشان دادند اوضاع به آن جدیتی كه همه فكر می‌كنند نیست و بهتر است به كودكان و دنیای آنها بیشتر توجه كنیم. طبیعی است كه در آن زمان دیگران این داستان‌ها را غیر عادی بدانند و زیر لب بگویند: «تو هم دلت خوشه‌ها…».
اما از آنجایی كه اعتماد به دنیای كودكان نه به كسی آسیب می‌زند و نه جایی را خراب می‌كند، در همان سال‌ها «ماجراهای نیكولا كوچولو» با آن همه كوچكی به كتابی بین‌المللی تبدیل شد و توانست نگاهی ایده‌آل گرایانه به زندگی كودكان را ترویج دهد.
به طوری كه كلمات تحسین برانگیزی به خالقان این داستان‌ها نسبت داده شد و با آنكه خود كودكان معنای آن كلمات تحسین برانگیز را نمی‌دانستند، به بزرگترها اعتماد می‌كردند و با خودشان می‌گفتند: لابد چیز خوبی است دیگر.
برای آنكه از بحث اصلی دور نشویم باید بگوییم توصیف دیگری كه از سامپه می‌شود این است كه او با طرح‌هایش دوست بود و زمانی كه از طرح‌ها خسته می‌شد آن را كنار می‌گذاشت.
ما هم چندبار این جمله را خواندیم تا رفتاری خاص در آن ببینیم و سرلوحه كارمان قرار دهیم یا حداقل بفهمیم آیا طرح‌هایش هم او را دوست داشتند یا نه، اما چون چیزی پیدا نكردیم، ترجیح دادیم بگوییم سامپه فردی تلاشگر بود كه در عین سادگی حرف‌های عمیق اجتماعی برای گفتن داشت و آن را در كاریكاتورهایش به نمایش می‌گذاشت.
به طوری كه خلق شخصیت‌هایی چون «مارسلن كیو»، «رائول بتورن» و «آقای لامبر» برای چهل سال او را جزو برترین تصویرگران فرانسه قرار داد.
با آنكه او آثار بسیاری در زمینه كاریكاتور دارد و جزو معدود هنرمندانی است كه روی جلد شماره‌هایی از مجله نیویوركر تصویرگری كرده است، باز هم دیگران او را با عنوان «كاریكاتوریست نیكولا كوچولو» به یاد می‌آورند.
از آثار دیگر سامپه می‌توان به هیچ چیز ساده نیست، مارتین پبل، همه چیز پیچیده است، موسیو لامبر، اوقات خوش، هراس‌های بزرگ، پیام‌های جورواجور و… اشاره كرد.
در نهایت ژان ژاك سامپه در 11 اوت 2022 (20 مرداد 1401) چشم از جهان فروبست.هر چند كه به فاصله یك هفته نتوانست نودمین سالگرد تولدش را جشن بگیرد، اما جزو افرادی است كه هم هزاره جدید و هم قرن جدید را دیده و با وجود طناز بودن، در این مورد نمك نریخته است.
پایان
نویسنده: سارا ملاعباسی
