كتاب «صد سال كاریكاتور در تهران» به كوشش جمال رحمتی گردآوری، تنظیم و نگارش شده است
كتاب صد سال كاریكاتور در تهران به كوشش جمال رحمتی گردآوری، تنظیم و نگارش شده و توسط انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شده است.
به گزارش روابط عمومی انتشارات علمی و فرهنگی، این كتاب یكی دیگر از كتاب‌های مجموعه كتب سده (یعنی صد سال نویسندگی در تهران، صد سال نقاشی در تهران، صد سال عكاسی مناظر در تهران و صد سال گرافیك در تهران) است كه تلاشی برای بازنمایی وضعیت فرهنگی و هنری صد سال اخیر شهر تهران است.
جمال رحمتی كاریكاتوریست و پژوهشگر ایرانی، برنده چندین جایزه بین‌المللی، متولد 1351 زنجان است. او فارغ‌التحصیل رشته گرافیك از دانشكده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در مقطع كارشناسی و فارغ‌التحصیل رشته انیمیشن در مقطع كارشناسی ارشد دانشكده سینما تئاتر دانشگاه هنر است.
ایشان سابقه همكاری به عنوان كاریكاتوریست با روزنامه‌ها و مجلات مختلفی را دارد از جمله دنیای تصویر، همشهری، شرق، توانا، ایران، زن، زنان فردا، روز هفتم، عصر آزادگان، جامعه، توس و نشاط.
همچنین وی دبیری سرویس كاریكاتور و كارتون نشریات معتبری را برعهده داشته است. نشریاتی همچون شرق، هم‌میهن، مجلات همشهری و در حال حاضر هم دبیر سرویس طرح روزنامه اعتماد است.
جمال رحمتی دارنده 26 جایزه بین‌المللی از جمله 6 جایزه اول جهانی است. او مدرس دانشگاه است و تا كنون كارگردانی چند فیلم كوتاه داستانی را نیز تجربه كرده است.
پشت جلد این اثر موضوع و محتوای كتاب با این توضیحات شرح داده شده است:
«كاریكاتور و كارتون هنر عصر جدید است. هنری كه قرن‌ها بعد از ظهور و ثبوت رشته‌های دیگر تجسمی به‌وجود آمده است. بسیاری ریشه آن را در آثار داوینچی و دورر و… جست‌وجو می‌كنند، اما واقعیت این است كه اصرار آدمی برای مشخص شدن تكلیف همه چیز، او را به این ریشه‌یابی رسانده است و معلوم نیست كه واقعیت این باشد؛ اما اینكه چه زمانی و چگونه وارد ایران شده است، واضح و مشخص است.
شاید آن زمان كه از عظیم‌زاده، نقاش اهل تبریز و از بنیانگذاران هنر كاریكاتور، توانست با بهره‌گیری از شیوۀ طراحی روتر، اما با خط و تركیب‌بندی‌های ساده‌تر، نخستین كاریكاتورهای بومی ایران را پایه‌گذاری كند، فكر نمی‌كرد كه یك قرن بعد ایران یكی از مراكز مهم كارتون و كاریكاتور دنیا شود.
اگر فضای مجازی را كنار بگذاریم، كارتون و كاریكاتور دو رسانۀ مهم برای عرضه دارد؛ مطبوعات و نمایشگاه‌ها. تهران مركز هر دوی اینهاست. مهم‌ترین نشریات و معتبرترین نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های كاریكاتور و كارتون كشور در تهران برگزار می‌شود.
كتاب حاضر نگاهی اجمالی به كاریكاتور ایران از ابتدا تاكنون دارد و تهران را از نگاه نقادانۀ صد كارتونیست به نمایش می گذارد.»
پیروز حناچی شهردار وقت تهران پیش‌گفتاری برای این مجموعه نوشته است كه در بخشی از آن می‌خوانیم كه:
«بیش از دو قرن است كه تهران پایتخت ایران است و از منظرهای مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی نقطۀ همگرایی ملی و محل وقایع بررگ تاریخی كشور است. شهر تهران به واسطۀ همین مركزیت، سه دوره تاریخی متفاوت با مظاهر و مضامین مختلف را از سر گذرانده است.
این شهر خاصه در صد سال گذشته بستر اصلی تحولات و وقایع تاریخی مهم سرزمینمان بوده است و به همین جهت است كه بررسی جایگاه و واكاوی ابعاد كمتر شناخته یا دیده شده این شهر و برجسته‌سازی آن ضرورت می‌یابد.
باید توجه كرد كه علاوه بر اهمیت پرداختن به ابعاد سیاسی و اجتماعی و اقتصادی تهران، ظرفیت‌ها و زمینه‌های ارزشمند هنری و فرهنگی شهر نباید زیر سایه ابعاد سیاسی شهر گم شود. داشته‌های این شهر ذیل تحولات پُر سروصدای مناسبات پایتختی پنهان مانده است.»
این اثر در چهار بخش كلی تنظیم و دسته‌بندی شده است كه پس از پیشگفتار و مقدمه آمده‌اند؛ در بخش اول تاریخ كاریكاتور ایران از منظری دیگر بررسی شده كه مباحثی چون اولین نشریات فكاهی-انتقادی در دوره‌های مختلف تاریخی از سال‌های اول پیروزی مشروطه تا زمان انتشار مجله گل آقا و خط‌خطی از جمله آنهاست.
كتاب سپس در بخش بعدی نگاهی كلی به كارتونیست و كاریكاتوریست‌های ایران طی دهه‌های 20 تا 90 انداخته است. در بخش بعدی نیز زندگی و آثار ریش‌سفیدهای كاریكاتور ایران یعنی كامبیز درم‌بخش، غلامعلی لطیفی و بهمن رضایی بررسی شده است.
در بخش پایانی این كتاب نیز كه «تهران از منظر كارتونیست‌ها» نام دارد با رزومه‌ای مختصر از 100 كارتونیست ایرانی به علاوۀ یك اثر از آنها درباره تهران روبهروییم.
صدسال كاریكاتور در تهران با همكاری شهرداری تهران و انتشارات علمی و فرهنگی در 259 صفحه به شكل نیمه‌مصور با شمارگان 500 و قیمت 157 هزار تومان منتشر شده است.
