حسن مقدم

حسن مقدم به روایتی در بهمن 1276 و به روایتی دیگر در بهمن 1277 در تهران به دنیا آمد و در آبان یا آذر 1304 در 27 سالگی بر اثر بیماری سل در آسایشگاه لیزن درگذشت.

1404/02/08
|
14:24
|

او فرزند محمدتقی خان احتساب‌الملك و برادر بزرگ تر محسن مقدم (واقف موزه مقدم دانشگاه تهران) بود كه برای نخستین بار تئاتر را به صورت آكادمیك و حرفه‌ای در ایران به روی صحنه آورد. از 1282 خورشیدی به تحصیل در مدرسه‌ای آلمانی مشغول شد. سپس به دلیل این كه پدرش به عنوان وزیرمختار ایران در سوییس انتخاب شد به برن رفت و در پانسیون ایرانیان اقامت كرد. وی پس از دریافت لیسانس علوم اجتماعی در دبستان 'احمدیه‌ ایرانیان' به تدریس پرداخت. پس از یادگیری زبان‌های فرانسه، آلمان، عبری، یونانی قدیم و لاتین در استانبول با ابوالقاسم لاهوتی شاعر و ادیب آشنا شد و همان‌جا بود كه به او در انتشار نشریه‌ پاریس در بخش مطالب فرانسه كمك می‌كرد. وی در سوییس به عضویت انجمن ادبی بل‌لتر به معنی "ادب" درآمد و با هنرمندانی مانند استراوینسكی، آندره ژید، ریویر و راموز آشنا شد. او پس از بازگشت به ایران به همراه دوستانش علی‌اكبر سیاسی، مشفق كاظمی، علی سهیلی و عبدالحسین میكده، انجمنی با نام "سروش دانش" و سپس "ایران جوان" را تشكیل داد.

موفقیت‌ها و آثار

حسن مقدم در حدود سال‌های 1924 و 1925 میلادی به اندازه‌ای از شهرت دست پیدا كرده بود كه نامش در بیشتر نشریات و مجلات معروف اروپا از جمله مركور دوفرانس، مساژ دوریان، كودولوریان، اروپ، روولیترر و ... در ردیف بزرگان علم و ادب قرار می‌گرفت. عمده مقالات حسن مقدم در فاصله میان سال‌های 1301 تا 1303 در روزنامه ایران با عنوان "مكتوب از تهران تا قاهره" منتشر می‌شد كه او در این مقالات با تكیه بر تجربیاتش از اوضاع اجتماعی و سیاسی اغلب كشورهای اروپا سخن می‌گفت و مردم ایران را در جریان امور جهان می‌گذاشت. "علی نوروز" یكی دیگر از تحقیقات ارزنده او بود كه در آن فهرست روزنامه‌ها و نشریات فارسی در ایام جنگ جهانی اول منتشر شده است. این مقاله باارزش در یكی از نشریات شرق‌شناسی فرانسه منتشر و در آن علاوه بر نام بردن از صاحبان امتیاز نشریات از میزان تیراژ، حتی از گرایش سیاسی آنها نیز یاد كرده است.

او همچنین پس از بازگشت دوباره به اروپا اقدام به انتشار یك مجله ادبی با عنوان "پارس" در استانبول كرد. مقدم در این نشریه با ابوالقاسم لاهوتی و خان ملك ساسانی همكاری داشت. نگارش مقاله‌ای درباره ابوالقاسم لاهوتی، شاعر انقلابی و نقدی بر یكی از نمایش‌نامه‌های حماسی كاظم زاده‌ از جمله آخرین كارهای حسن مقدم است.

اگر بخواهیم درباره آثار حسن مقدم صحبت كنیم، باید گفت بیشتر آثاری كه از او به جامانده به زبان فرانسه است. نخستین داستان كوتاه او با عنوان "هندوانه" یك داستان فكاهی است كه در سال 1335 قمری در استانبول منتشر شد و استقبال زیاد مردم از این سبك نگارش باعث شد تا وی این سبك تازه و ابتكاری را ادامه داده و در نتیجه همین تشویق‌ها بود كه او توانست بعدها داستان‌های نرگس، شاهزاده خانم تاجی، زن حاجی آقا و ... را بنویسد. نمایشنامه "جعفرخان از فرنگ برگشته" دیگر اثر مقدم هم پس از انتشار با استقبال مواجه شد. این اثر تصویری است از جوانی ایرانی با نام "جعفرخان" پس از بازگشت از اروپا. این نمایش در هشتم فروردین 1301 در سالن گراندهتل تهران به روی صحنه رفت و به علت توجه به تعصبات عامه‌ مردم و به سخره گرفتن متجددین، محبوبیت و شهرت زیادی پیدا كرد. اجرای این نمایشنامه در واقع نخستین تئاتر مدرن در ایران بود، چون تا پیش از این تاریخ معمولا نمایش‌های روحوضی و تعزیه متداول بود كه از فنون حرفه‌ای تئاتر و بازیگری به دور بودند. مقدم پیش از نگارش این اثر در مطلبی می‌نویسد: "مدتی است كه تماشای بعضی صحنه‌های مضحك و رویدادهای خنده‌آور فرنگ رفته‌ها مرا بر آن داشته كه نمایش‌نامه‌ای بنویسم. اسم آن را هم انتخاب كرده‌ام، "جعفرخان از فرنگ آمده"، هدفم این است كه نمایش سرگرم‌كننده باشد و نه تنها عده‌ای خاص، بلكه توده مردم هم بتوانند با موضوع نمایش رابطه برقرار كنند."

دسترسی سریع