گفت و گو با عوامل قندپهلو

جُنگ ادبی «قند پهلو» یك مسابقه تلویزیونی با رویكرد شعر و طنز است كه از سال 92 با حضور شاعران طنزپرداز ایرانی به تهیه‌كنندگی امیر قمیشی، اجرای رضا رفیع و داوری شهرام شكیبا و ناصر فیض از شبكه آموزش روی آنتن رفت.
شاعران شوخ طبع در این برنامه برای اولین بار به صورت بداهه مقابل دوربین درباره معضلات جامعه شعرمی گویند. قند پهلو در دوره جدید خود از اول دی ماه تا پایان سال در 26 قسمت، پنجشنبه و جمعه هر هفته از شبكه آموزش پخش خواهد شد.
به گزارش شیرین طنز، آنچه می خوانید گفت‌وگوهای ایرنا با «شهرام كجوری» مدیر گروه مهارت های تخصصی و عمومی شبكه آموزش، «رضا رفیع» مجری و «امیر قمیشی» تهیه كننده قند پهلو در یك میزگرد اختصاصی است.

– ایرنا: طرح و ایده اولیه مسابقه تلویزیونی« قند پهلو» در چه زمانی مطرح شد؟
– رفیع: طرح و ایده اولیه این برنامه در بهار سال 92 به مسئولان ارائه شد. قند پهلو در اولین دوره برای پخش در ماه مبارك رمضان تولید شد. آن زمان دولت آقای احمدی نژاد رخت بسته و می رفتند و دولت روحانی چمدان به دست می آمدند، ما دیدیم كه كسی حواسش نیست گفتیم بگذارید یك برنامه جدید روی آنتن ببریم.

– ایرنا: این طرح قبلا جایی اجرا نشده بود، مثلا در فرهنگسرای ارسباران؟
– رفیع: به این شكل خیر، پیش از این باب شد بود كه در برنامه های طنز ادبی چند نفر رو به روی دوربین قرار می گرفتند و شعر می خواندند. همین طور در برنامه هایی كه در فرهنگسرا برگزار می شد نیز شعرا پشت میكروفن حاضر می شدند و شعر از پیش سروده را می خواندند. در بهار 92 زمانی كه قرار شد ما یك برنامه جنگ ادبی را به روی آنتن ببریم من به تمام این موضوعات فكر كردم. خیلی از كلیشه های نخ نما در اینگونه برنامه ها را كنار گذاشتم و با توجه به اینكه یك رسانه، تنوع برنامه می خواهد و نه كارهای تكراری، سعی كردم برای یك برنامه ادبی جدید طرح نو و دست نخورده ای بریزم.

– ایرنا: چرا اسم این برنامه را «قند پهلو» گذاشتید؟
– رفیع: در آن دوران جلسه ای با قائم مقام شبكه داشتیم و طرح هایمان را ارائه كردیم، ایشان گفتند قند پهلو اسم خوبی است ما هم گفتیم بزن قدش كه پیشنهاد خوب از هر كسی می شود پذیرفت. آن روز را خوب به یاد دارم. عجب روزی بود.

– ایرنا: مگر آن روز چه اتفاقی افتاد كه در ذهنتان خاطره ای ساخته است؟
– رفیع: بعد از جلسه با مدیران با امیر قمیشی و چند دوست دیگر به یك كافی شاپ در نزدیكی سازمان صدا و سیما رفتیم. اسم كافی شاپ را نمی گویم كه تبلیغ نشود البته اگر پولی بدهد تبلیغ هم خواهم كرد.(می خندد) آخر این روزها همه زده اند در كار تبلیغ، در یك ساعت تمام طرح ها و ایده هایم را روی كاغذ پاكت های سیگار نوشتیم، البته من كه سیگاری نیستم اما پنجاه درصد افرادی كه سر آن میز در كنار من نشسته بودند سیگاری بودند.

– ایرنا: آیتم ها را هم در همان جلسه طراحی كردید؟
– رفیع: آیتم ها طراحی شد اما بگذارید اعتراف كنم كه تا شب اول خودمان هم نمی دانستیم چه اتفاقی قرار است بیفتد و چطور باید جلو برویم. خیلی از موارد را من هنگام برداشت صحنه، نهایی می كردم مانند آیتم «عكس و مكث».

– ایرنا: یك ستون در مجله گل آقا با این نام چاپ می شد. این اسم را با توجه به آن ستون انتخاب كردید؟
– رفیع: بله، یك روز من به مرحوم صابری پیشنهاد دادم كه ستونی با این نام داشته باشیم تا بتوانیم با برخی روحانیون شوخی كنیم و زنده یاد صابری از این اسم خیلی خوشش آمد و از آن پس، عكس و مكث در گل آقا چاپ می شد. این اسم در ذهن من ماند و در قند پهلو از آن استفاده كردم اما خب خیلی از آیتم ها بنا به موضوعات روز طراحی می شد برای مثال به یاد دارم دوره هدفمندی یارانه ها بود و من هم با اشاره به این موضوع نام یك آیتم را گذاشتم «هدفمندی شاعرانه ها». من دوست داشتم حتی نام آیتم ها را با معضلات جامعه گره بزنم. آن روزها در قند پهلو همه چیز حتی در پشت صحنه، بداهه جلو می رفت اما واقعا درباره همه چیز فكر می شد.

– ایرنا: هدف اصلی تولید برنامه ای چون قند پهلو چه بود؟
– رفیع: مهم ترین هدف قند پهلو این بود كه اشعار طنز را از جای دنج كتاب ها و محافل شعرخوانی بیرون كشید و به خانه مردم برد. به نوعی باید گفت گره زد زلف شعر طنز را با توده مردم. مردم ایران مسابقه های تلویزیونی را دوست دارند، شوخ طبع هستند همچنین طرفدار اشعاری هستند كه از معضلات جامعه بگوید. قند پهلو از همین شاخصه ها استفاده كرد و شعرخوانی به صورت بداهه را میهمان خانه های ایرانی ها كرد.

– ایرنا: آیا پیش از تولید و یا حتی در طول تولید قند پهلو، برای این برنامه چارچوب هایی تعیین شد؟
– رفیع: بالاخره باید توجه داشت نجارهایی هستند كه این چارچوب ها را طراحی می كنند و می سازند و این نجارها همه جا هستند. بودن این نجارها بد هم نیست می توان نقاط مثبت این چارچوب سازیهایشان را هم دید. باید بگویم اولین نجار این برنامه، خودم بودم و چارچوب ها را خود بنده حقیر گذاشتم كه استادی بیش نیستم. (می خندد) كسی از دوستان بود كه خودش را اینگونه معرفی می كرد.

– ایرنا: برایمان مثالی درباره چارچوب هایی كه برای قند پهلو گذاشته اید می زنید؟
– رفیع: برای مثال در یكی از قسمتها شاعری شعری خواند كه در آن شعر از اسم «خر» استفاده شده بود. او تا نام خر را آورد من ضبط را نگه داشتم و كات دادم گفتم آوردن اسم خر برای خنداندن مخاطب، راحت ترین كار ممكن در سرودن شعر است وهر كس بشنود می خندد همچنین باید دقت داشت كه ما برای رسانه ای مانند تلویزیون شعر سرایی و شعرخوانی می كنیم نه در جمع شاعران در یك فرهنگسرا، پس بهتر است این كلمه را حذف كنی و كلمه ای دیگری را جایگزین كنی. مهم ترین شاخصه ای كه باید در قند پهلو رعایت می شد ارزش های ادبی اشعار بود اما رویكرد اصلی با خنداندن مردم نبود بلكه تبسم آفرینی بود حالا اگر هم كسی از مخاطبان قند پهلو هنگام شعرخوانی قهقهه زد مشكل خودش است ما كه خوشحال می شویم.

– ایرنا: شركت كننده ها چطور انتخاب می شدند؟
– رفیع: به سختی، به یاد دارم زمانی كه من به مدیر شبكه آموزش گفتم می توانم شاعرانی را در این برنامه دعوت كنم كه به صورت بداهه مقابل دوربین شعرخوانی كنند مدیر شبكه با تعجب و نگاهی كه نشان می داد باور ندارد چنین اتفاقی بیفتد گفت این كه عالیه، من هم گفتم جای حافظ و سعدی خالیه. (می خندد) اما جدا از شوخی باید گفت كه در حقیقت ما در دوره اول خیلی سخت این شركت كننده ها را به برنامه دعوت می كردیم. تیم قند پهلو مبنا را بر رفاقتها گذاشت چون هر كسی قبول نمی كرد كه در یك مسابقه تلویزیونی با شاعری دیگر آن هم به صورت بداهه رقابت كند.

– ایرنا: چرا، به خود و توانایی هایشان اعتماد نداشتند؟
– رفیع: شاعران طنزپرداز سالها بود كه در كنج خانه می نشستند و آنقدر یك شعررا خط می زدند و می نوشتند تا در آخر یك الماس به دست می آوردند و همان الماس تراشیده را برای چاپ در اختیار جراید می گذاشتند و یا در كتاب چاپ می كردند. حالا ما به این گروه می خواستیم پیشنهاد دهیم كه آقایی كه همه تو را به نام شاعر می شناسند بیا و مقابل دوربین با سایر شعرا رقابت كن تا داورها به تو امتیاز دهند خب قبول كنید كار سختی بود. كسی قبول نمی كرد تا اینكه بالاخره رفتم سراغ طنز پردازانی كه از سالها پیش من را می شناختند. 25 نفر از شاعران را دعوت كردم تا در یك جلسه من را همراهی كنند و گفتم قرار است چنین برنامه ای بسازیم و ریسك هم دارد. گفتم آبروی من جلوی دوربین است شما هم همت كنید. قبول داشتم و می دانستم خیلی كار سختی است.

– ایرنا: آیا در طول تصویربرداری، شاعری عنوان كرد كه نمی خواهد رقابت را ادامه دهد؟
– رفیع: تا دلتان بخواهد. تعدادشان بسیار زیاد بود، دوستی داشتم كه در یك مجله پر تیراژ ستون شعر طنز داشت و صاحب سبك بود اما روز تصویربرداری یك بار قبل اینكه وارد استودیو شوم، یك بار زمانی كه می خواستم به اتاق گریم بروم و یك بار دقیقا زمانی كه می خواستم گریم شوم گفت بگذار من بروم. من هم نگذاشتم. (می خندد) اوایل خیلی از این موضوعات پیش می آمد اما ساخت دوره های بعدی راحت تر بود.

– ایرنا: پنج سال است كه قندپهلو به صورت دوره ای و مناسبتی روی آنتن می رود و حالا به مناسبت شب یلدا باز قند پهلو مهمان خانه ها خواهد شد. آیا مخاطب تغییراتی قندپهلوی جدید خواهد دید؟
– رفیع: بگذارید قمیشی به این سوال جواب دهد.
– امیر قمیشی: آقای كجوری مدیر گروه مهارتهای تخصصی و عمومی شبكه آموزش كه از ابتدای تاسیس این شبكه در جریان طراحی قندپهلو بودند اعتقاد داشتند كه در دوره جدید قند پهلو باید متفاوت تر از سری قبلی كه دو سال پیش روی آنتن رفت ساخته شود. بعد از صحبت ها و جلسه ها قرار شد این مسابقه ادبی تبدیل شود به یك «سفرنامه شو» كه جُنگ ادبی هم دارد. ما در دوره های قبلی قندپهلو شاعرانی از كشورهای دیگر داشتیم كه اتفاقا بارها برنده این مسابقه هم شدند، برای مثال مدتها پیش شاعری تاجیكی برنده مسابقه قندپهلو شده بود و قرار بود كه این بار به كشورهایی مانند تاجیكستان برویم و شاعران این كشورها را به برنامه دعوت كنیم. همه كارها انجام شد اما تغییر ناگهانی نرخ ارز و كاهش پروازهای تهران – دوشنبه و برخی مسائل دیگر باعث تغییر روند برنامه شد.

– ایرنا: تحریم ها بر قند پهلو هم تاثیرگذار بود؟
– كجوری: تاثیر چند پهلو داشت.
– قمیشی: دقیقا تاثیرگذار بود. جدا از بحث بودجه، ما مشكلاتی مانند ارز و پرواز هوایی داشتیم.

– ایرنا: در قند پهلویی كه شب یلدا خواهیم دید به عوامل تیم تولید كسی افرد جدیدی اضافه شده است؟
– قمیشی: بله، سیاوش صفاریان پور در جمع ماست و به عنوان مشاور، من را همراهی می كند.

– ایرنا: مخاطب تغییری در استودیو و طراحی صحنه خواهد دید؟
– كجوری: مخاطب شاهد تغییرات جالبی خواهد بود.
– قمیشی: طراحی صحنه ما همیشه با موضوعات روز و معضلات مردم جلو رفت. زمانی كه هر بشكه نفت 110 دلار بود ما یك بشكه نفت گذاشتیم درست وسط استودیو.
– رفیع: ای كاش می توانستیم آن بشكه نفت 110 دلاری را به جای استودیو ببریم سر سفره مردم.
– قمیشی: امروز پیت نفت هم نمی توانیم ببریم وسط استودیو، اما قرار است استودیو را ببریم در دل یك كارخانه.

– ایرنا: یعنی محل ضبط سری جدید قند پهلو یك كارخانه است؟
– كجوری: بله، آنها كه ظریف بین باشند كاملا چرایی این موضوع را درك خواهند كرد.
– قمیشی: قرار نیست ما داد بزنیم و مشكلات را بگوییم. مخاطب قندپهلو باهوش است و با یك نگاه خواهد فهمید كه دلیل این كار چیست. بگذارید همین جا بگویم تنها مدیری كه واقعا با عوامل یك تیم سازنده به خوبی همراه بود و كار كرد، آقای كجوری بود.

– ایرنا: یعنی تا قبل از حضور وی، عوامل سازنده برای مدیران كار می كردند؟
– قمیشی: به این وضوح نمیخواستم این موضوع را بیان كنم. (می خندد)
– رفیع: البته آقای كجوری یك خوبی دیگری هم دارد و آن این است كه در نسخه پیچی مهارت دارد و به سرعت نسخه كسی را می پیچد. فكر بد نكنید، ایشان پزشك هستند و در نسخه پیچی متبحر.
– كجوری: جدا از شوخ طبعی دوستان باید گفت برنامه قندپهلو در دوره های قبل واقعا خوب كار كرده است اما به مرور زمان امكان داشت به دلیل حضور شركت كننده ها برنامه به سمت تكرار برود. یكی از دلایلش این بود كه ما در ایران مگر چند شاعر طنز پرداز داشتیم كه بخواهیم شركت كننده های تكراری دعوت نكنیم. به همین خاطر همیشه سعی بر این بوده كه قند پهلو به عنوان یك چاشنی در بزنگاه به روی آنتن بیاید و این مناسبتی بودن خیلی به دیده شدن این برنامه كمك كرده است.

– ایرنا: این بزنگاه را چه كسی تشخیص می دهد؟
– كجوری: ما در تلویزیون دوره های مناسبتی داریم و همین دوره ها بزنگاه قند پهلو است چون می تواند با موضوعات روز جلو برود. ایام نوروز، دهه فجر و ماه مبارك رمضان زمان هایی است كه برای قند پهلو تعیین شده است اما امسال سیاست شبكه بر این است كه شب یلدا و به بهانه قرار گرفتن در آستانه دهه فجر به صورت هفتگی این برنامه ساخته شود و روی آنتن برود.
– قمیشی: كل بودجه قند پهلو اندازه دكور یك برنامه طنز تلویزیون نیست. فقط دكور نه سایر موضوعات.

– ایرنا: كمی شفاف تر صحبت كنید بودجه قند پهلو در دوره های متفاوتی كه روی آنتن رفته، حدودا چقدر بوده است؟
– قمیشی: با مبلغی كمتر از دویست میلیون تومان شروع شد اما با افزایش نرخ تورم همیشه كاهش پیدا كرد.

– ایرنا: با این بودجه برنامه سازی با این سطح كیفیت، كار سختی است پس چرا شما به عنوان یك برنامه ساز هنوز تصمیم دارید قند پهلو را بسازید؟
– قمیشی: به دلیل احساس مسئولیت. قطعا هیچ برنامه سازی قبول نمی كرد برنامه ای بسازد كه دیده شود اما بودجه برنامه اش هر دوره كمتر شود. آقای كجوری اصرار داشت كه قند پهلو با بودجه به روز ساخته شود اما موفق نشد.
– كجوری: پارسال تصمیم داشتیم برنامه چند پهلو را به جای قند پهلو را با یك سری تغییرات به روی آنتن ببریم اما نظر مدیر شبكه بود كه قند پهلو شناخته شده است و نباید تغییراتی در نام این برنامه داد ولی شاید یك روز با همین تیم، «چند پهلو» را بسازیم. در دوره جدید قند پهلو به موضوعاتی چون افزایش نرخ دلار، كارت سوخت، قیمت بنزین، افزایش قیمت ماشین و هر چیزی كه امروز ایرانی ها با آن دست و پنجه نرم می كنند خواهد پرداخت. تغییرات زیادی در آیتم های ثابت برنامه نخواهیم داشت اما شاید آیتم هایی به این برنامه اضافه كنیم. باید قبول كرد كه برنامه سازی به سبك قند پهلو خیلی سخت است.
– رفیع: خیلی سخت. كافی است با قشری شوخی كنی، فردا صبح خورشید نتابیده سیل شكایات حواله برنامه ساز و تیم سازنده خواهد شد.

– ایرنا: خب اینگونه كه نمی شود برنامه جنگ ادبی ساخت؟
– كجوری: دقیقا، حالا كه ما امروز با رسانه دولت «ایرنا» به گفت‌وگو نشستیم بگذارید این اتفاق را غنیمت بشماریم و از همین تریبون به دولتی های عزیز بگوییم كمی با قند پهلوها مهربان تر باشند و اجازه دهند تیم سازنده این برنامه با افراد حقوقی دولتی نیز شوخی كنند. اگر سازمان صدا و سیما و ارگان های دولتی به ما اجازه بدهند با آنها شوخی كنیم برنامه به شدت دیدنی تر می شود.
– رفیع: شوخی كردن با دولتی ها خیلی سخت است. باید دست به دست هم بدهیم تا یك برنامه تلویزیونی شبیه به مجله گل آقا روی آنتن ببریم و حتی قوی تر.

– ایرنا: و در آخر؟
– قمیشی: در دوره جدید، رقابت شاعران، استانی است، یعنی در هر قسمت چهار شاعر از استانهای ایران با هم رقابت خواهند كرد. یكی از بخش هایی كه به قند پهلو اضافه شده است «زرویی خوانی» است. زنده یاد زرویی از شاعران طنزپرداز كشورمان در یك دوره، داور برنامه قند پهلو بود.
– رفیع: در آخر اینكه من مقابل دوربین نرفتم من را هُل دادند مقابل دوربین.
– كجوری: در آخر شاعرانی كه فكر می كنند توانایی حضور در این برنامه را دارند می توانند از طریق پیامك و فضای مجازی خود را به ما معرفی كنند تا به عنوان شركت كننده از آنها تست گرفته شود و به برنامه دعوت شوند.

گفت‌وگو از : خاطره علی نسب

منبع خبر: شیرین طنز