دكتر مریم جلالی، داور جشنوارۀ «زیر چتر لبخند»، استمرار و زنده ماندن جشنواره را نشانۀ موفقیت آن دانست
به گزارش روابط عمومی رادیو صبا، هدف اصلی جشنوارۀ «زیر چتر لبخند» رشد و اعتلای طنز در رادیوست. هیئت داوران این جشنواره تشكیل شده از مریم جلالی، رئیس كاخ موزۀ نیاوران و از اهالی صدا و سیما و سعید یوسف نیا، شاعر و مدیر سابق رادیو صبا و امیرحسین مدرس، مجری و نویسندۀ صدا و سیما.
مریم جلالی، داور این جشنواره، دربارۀ جشنواره «زیر چتر لبخند» گفت: جشنواره‌ها اصولاً بر اساس اهداف فرهنگی طراحی می‌شوند و بعضی از آنها در راستای موضوعی و ساختاری و برخی در حوزۀ پیدا كردن استعدادهای خاص تعریف می‌شوند.
ما در حوزۀ طنز با این كه سرمایه‌های فوق‌العاده‌‌ای در ادبیات داریم و پیشینۀ فرهنگی‌مان غنی است و نیز طنز و فانتزی با روحیۀ ایرانی مطابقت دارد، مقداری در آن دچار تكرار شده‌ایم. این جشنواره به ما كمك می‌كند كه با رویكردهای تازه در حوزۀ ساختاری با موضوع طنز و كاركردهای تازه در حوزۀ تاثیر گذاری، مخاطب پیدا كنیم.
جشنوارۀ «زیر چتر لبخند» فرصتی است برای اینكه زیر چتر فضا و موضوع طنز، تجربه‌های جدیدی در حوزۀ ساختاری، گرو‌های برنامه‌سازی و در حوزۀ مخاطب پیدا كنیم.
این اتفاق، بسیار میمون و مبارك است، چون در فضایی رقابتی، موضوع‌های تكراری آنتن كنار گذاشته می‌شود و ما می‌توانیم شاهدخلاقیت‌های خاص با زاویۀ دید و كاركرد و رویكردی تازه باشیم.
جلالی دربارۀ كاربرد طنز در رادیو گفت: وقتی می‌گوییم طنز باید دربارۀ مفهوم طنز و دایرۀ معنایی‌ای كه ایجاد می‌كند به قطعیت رسیده باشیم. گاه طنز منظورهای متفاوتی در بردارد. شادی، فانتزی، شیرین كلامی كه همۀ آنها طنز قلمداد می‌شوند. ولی چیزی كه مناسب رسانه است و در آن كاربرد دارد، طنز پیش برنده است. طنزی كه مخاطب را به شهود می‌رساند و به زاویۀ دید و ادراك جدیدی رهنمود می‌سازد.
وی افزود: من فكر می‌كنم فضای طنز بسیار حساس است، چون ذره‌ای بی‌توجهی آن را به سمت هزل و هجو می‌كشاند و با حركت زیاد به سمت دیگر شیرینی خود را از دست می‌دهد. در این موقعیت حساس جشنواره كمك می‌كند از این ساختاری كه ریشه در فرهنگ ما دارد و در ظرف رادیو هم به قشنگی می‌نشیند، به خوبی بهره ببریم.
وی افزود: فكر می‌كنم یكی از ضروری‌ترین سیاست‌های فرهنگی، توجه به حوزۀ طنز و فانتزی است، مضافاً در دوره‌ای كه فشارها زیاد می‌شود، طنز مفری در برابر مشكلات است كه در هر سه حوزۀ سیاستگذاری، كارشناسی و مخاطب طنز كاركرد دارد.
داور جشنوارۀ «زیر چتر لبخند» دربارۀ آثار رسیده در بخش حرفه‌ای گفت: در بخش حرفه‌ای برنامه سازان فرصت خیلی كمی داشتند و فكر می كنم برنامه‌های روی آنتن را برای جشنواره فرستادند و این فرصتی استثنایی بود، زیرا ما عملكرد واقعی را بررسی كردیم و آثار رسیده برنامه‌هایی نبودند كه فقط برای جشنواره ساخته شده باشند و مولفه‌های آنتن را فراموش كرده باشند.
وی افزود: چیزی كه در واقع شنیدم رگه‌های خلاقیت در آن دیده می شد، ولی باید حواسمان باشد كه كلیشه‌های رایج و گذشتۀ پر‌افتخاری كه باید زیربنای كار باشد، ما را اسیر تكرار نكند.
باید بتوانیم درخت طنزی كه ریشه در ادبیات ما دارد از نو شكوفا كنیم و مقتضیات روز را برای آن در نظر بگیریم. چون سلیقۀ مخاطب هر روز تغییر می‌كند، مضاف بر اینكه امروزه ما رقبای زیادی در فضای مجازی داریم و رادیو در مقام رسانه‌ای شنیداری كه مبتنی بر متن و گفتار است، در عرصۀ طنز باید نوآورتر و خلاقانه‌تر عمل كند و نخبگان بیشتری در این عرصه جذب كند و پرورش دهد، كه ما دچار طنز آدامسی نشویم؛ مثل موضوع‌های تكراری ثروتمند و فقیر، مادرشوهر، خواهرشوهر... ما باید به دایرۀ معنایی جدیدی برسیم.
برنامه ساز قدیمی رسانه دربارۀ كمبودها و نواقص آثار رسیده به جشنواره توضیح داد و گفت: فكر می‌كنم در ساختارها مقداری محتاط و محافظه كار رفتار می‌كنیم. وقتی می‌گوییم برنامۀ طنز؛ همه به سراغ نمایش و تیپ گرفتن می‌روند، ساختارهای جدید را در عرصۀ طنز كمتر می‌بینیم. مثل ساختار مستند و برنامه‌های گفتار محور، اغلب وارد حوزۀ نمایشی و نمایش طنز می‌شویم و چون نمایش ذات آن تصنع است مقداری از حالت واقعی خارج می‌شویم. گرچه در آثار رسیده برنامه‌های گرم و خودمانی و روانی داشتیم كه با رویكردی ساده و جذاب مفهوم اصیلی را بیان كردند، ولی با وجود این در عرصۀ فرم می‌توانیم نوآورانه‌تر عمل كنیم.
دكتر مریم جلالی دربارۀ آثار رسیده به بخش مردمی جشنوارۀ «زیر چتر لبخند» گفت: آثار رسیده در این بخش خیلی خوب بود و واقعا نمی‌توانم بین بخش حرفه‌ای و مردمی تمایز قائل شوم، البته فوت و فن‌های كوزه گری‌ای در آثار بخش حرفه‌ای دیده شد كه نتیجۀ تجربۀ سازندگان آن بود.
وی در ادامه بیان كرد، با رشد شبكه‌های اجتماعی و از بین رفتن انحصاری فناوری‌ها ما شاهد برنامه‌هایی بودیم كه مردم ساخته بودند و بسیار خوش ساخت بود و رسانه باید به این سمت حركت كند كه كاربر مردمی داشته باشد و آنها خودشان تولید محتوا كنند.
بخش مردمی چیزی از بخش حرفه‌ای كم نداشت و ساختارهای استفاده شده در این بخش ساده‌تر، روان‌تر و برخی اوقات دلچسب‌تر از ساختارهای پیچیدۀ بخش حرفه‌ای بود و فقط شاید كمتر مورد توجه سیاستگذاران قرار گرفته بود.
دكتر جلالی دربارۀ موفقیت جشنوارۀ طنز و رادیو در شناخت استعدادهای طنز عنوان كرد، اگر فعالیت این جشنواره در هفتۀ آینده تمام شود، مثل تمام جرقه‌هایی كه زده شد و هیچ آتشی روشن نشد، آبی نیز گرم نخواهد شد، ولی اگر این جشنواره استمرار پیدا كند و كسانی كه در حوزۀ مردمی موفق شده‌اند فراخوانده شوند و آموزش‌های لازم را ببینند، در بخش حرفه‌ای هم غلط یابی‌ها صورت بگیرد و كلاس‌های آموزشی تكمیلی برگزار شود؛ می‌توان گفت این جشنواره در حوزۀ استعدادیابی موفق عمل كرده است.
داور جشنواره دربارۀ موضوعات رسیده به این جشنواره گفت: با توجه به این كه موضوع روز، كرونا و مسائل اقتصادی بود، توجه زیادی به آن شده بود و همچنین سواد رسانه‌ای و مناسك و سبك زندگی و رفتارهای اغراق آمیزی كه ما در زندگی داریم، از موضوعات این آثار بود. و متاسفانه به پیشینۀ طنز ادبی بی‌توجهی شده بود.
شبكه های اجتماعی ریشه‌های پژوهشی برنامه‌های طنز را سطحی كرده‌اند و عمق را از آنها گرفته‌اند و می‌شود گفت برخی از این آثار در جایگاه طنز مثل چمنی بودند كه در سطح كاشته شده است، در صورتی كه می‌توان در هر یك از این تولیدات درختی با ریشه‌های عمیق و ماندگار كاشت.
جلالی در پایان گفت: رسانه‌ها انحصار تولید را از دست داده‌اند و جوانان با نرم‌افزارهای جدید می‌توانند به راحتی برنامه سازی كنند. شایان ذكر است آگاهی مردم از برنامه سازان رسانه به مراتب جلوتر بوده، چون آنها به دام تكرار نیفتادند و این ذهنشان را برای هم‌آزمایی در ساختارهایی كه برای آن در استانداردسازی برنامه‌های رادیویی تعریفی وجود ندارد بازتر می‌كرد. همیشه با گذشتن از استانداردهاست كه خلاقیت ایجاد می شود.
رادیو به سنت شفاهی اعم از منبر و كرسی وابسته است و چون در ذات هر ایرانی پرگویی رادیویی وجود دارد، این باعث می‌شود مردم بتوانند برنامه‌های خوبی در عرصۀ رادیو تولید كنند.
اختتامیۀ جشنواره «زیر چتر لبخند» روز نهم اسفند به مناسبت مبعث پیامبر اكرم (ص) با حضور معاونان، مدیران و برنامه سازان فعال رسانه برگزار خواهد شد.
