جای خالی نشرهای تخصصی طنز در كشور
كتاب‌های خوب كماكان پرفروش هستند
عباس حسین‌نژاد، مدیر دفتر طنز حوزه هنری و مدیر نشر پرنده در گفت‌وگویی با «دنیای‌اقتصاد» و در پاسخ به این پرسش كه ناشران چگونه در این شرایط سخت اقتصادی هزینه‌های خود را پوشش می‌دهند، گفت: طی چند سال اخیر تیراژ كتاب‌ها كاهش یافته، اما نكته مهم و كلیدی آن است كه كتاب‌های خوب همچنان پرفروش هستند، بنابراین اگر بتوانیم كتاب خوب تولید كنیم، این بازار ركود نخواهد داشت. در تولید كتاب خوب نیز باید خلاقیت به خرج داد.
وی در ادامه خاطرنشان كرد: ممكن است فضای بازار سخت شده باشد، اما كسانی كه مشتاق كتاب هستند مانند گذشته كتاب خریداری می‌كنند. در كل شرایط زندگی سخت شده است، خانه‌ها نیز كوچك شده است، امكان دارد تعداد افراد كتابخوان نیز كم شده باشد، اما افراد علاقه‌مند كتاب، كماكان علاقه خود را دنبال می‌كنند. در این راستا رسانه‌ها باید به ترویج كتاب‌خوانی كمك كنند. یا نوجوانان علایق خود را در كتاب دارند و یكی از مشتریان كتاب به‌شمار می‌روند.
فضای كار بین‌المللی
حسین‌نژاد در پاسخ به این پرسش كه میزان خرید و فروش كتاب ایران در سطح بین‌المللی چگونه است، گفت: شرایط كتاب در فضای بین‌المللی تا حدی سخت است، اما ما در انتشارات خود پنج تجربه چاپ كتاب با آن سوی مرزهای ایران داشته‌ایم كه سه كتاب با چین و دو كتاب نیز برای كره‌جنوبی بوده كه البته سومین كتاب ما با كره‌جنوبی نیز در دست اقدام است. كره‌جنوبی‌ها در این زمینه بهتر از سایر كشورها هستند. البته در راستای هزینه‌های چاپ كتاب باید اذعان كرد كه پولی كه مترجم می‌گیرد، از ناشر بیشتر است، به‌ویژه در كره‌جنوبی پول ترجمه بسیار گران است.
علاقه‌مندی به حوزه كتاب در شرق آسیا
مدیر نشر پرنده در پاسخ به این پرسش كه چرا به كشورهای ژاپن، چین و كره‌جنوبی برای همكاری فرهنگی علاقه‌مند شده‌اید، گفت: من در سال 1376 در دانشگاه تهران دانشجوی رشته زبان ژاپنی بودم، ما ایرانی‌ها در برابر ژاپن دچار نوعی گنگی هستیم و همین موضوع این كشور را برای ما جذاب می‌كند. البته چین با این اراده كه در هر خانه‌ای یك كالای چینی باشد، وارد بازار شده است.
حسین‌نژاد ادامه داد: در دوران دانشجویی در دانشگاه تهران یك مجله فارسی و ژاپنی به نام «درنا» درمی‌آوردیم. پس از آن نیز من وب‌سایتی به نام مركز مطالعات ژاپن راه‌اندازی كردم. دسترسی به منابع ژاپنی در ایران بسیار در سطح پایینی قرار دارد. تلاش كردیم در این سایت منابع و مقالات خوبی را بارگذاری كنیم. هم‌اكنون نیز قصد دارم مجوز یك مجله با رویكرد سه كشور ژاپن، چین و كره‌جنوبی را بگیرم. البته باید یادآور شد ژاپنی‌ها نگاه از بالا به پایین به ایرانی‌ها دارند، به‌ویژه در فضای فرهنگی این نگاه مشهودتر است.
وی افزود: در دوران دانشجویی ما اجازه داشتیم به سفارت ژاپن برویم و از كتابخانه آنجا استفاده كنیم، آن زمان مجله‌های دو‌زبانه انگلیسی و ژاپنی را بنیاد ژاپن منتشر می‌كرد كه زبان‌آموزان بتوانند ژاپنی را بهتر یاد بگیرند كه من به همكاران در ایران پیشنهاد دادم این مجله‌ها را به زبان فارسی نیز ترجمه كنند. اما به صورت كلی در عرصه حمایت از اقدام‌های فرهنگی سفارت ژاپن به شدت كاهل است.
مدیر نشر پرنده در ادامه با اشاره به كتاب‌هایی كه در ادبیات ژاپن تالیف شده‌اند، عنوان كرد: كتاب «وابی سابی» (بینش ژاپنی در مورد زندگی نه‌چندان بی‌‌نقص ولی كامل) را چاپ كرده‌ایم كه حاصل سه سال پژوهش است. همزمان با ما سه نشر دیگر كتاب وابی سابی را ترجمه كرده‌اند، هرچند كتاب ما ترجمه نیست و سه سال درباره آن پژوهش انجام داده‌ایم. این كتاب نشان می‌دهد در مبانی زیبایی‌شناسی ژاپن چه اتفاقی روی داده است و درباره مراسم‌های مختلف از چای تا معماری ژاپن صحبت به عمل آمده است.
حسین‌نژاد در ادامه با اشاره به این موضوع كه جزو برنامه‌های ماست كه منابع دست اول ژاپنی‌ها را در انتشارات خود ترجمه كنیم، گفت: ما نهمین كتاب خود را بیرون آورده‌ایم و كتابی درباره حمله ژاپن به مدرنیته از ناتسومه سوسه‌كی را ترجمه كرده‌ایم. این كتاب در حقیقت یك سخنرانی است، اما به حدی سطح این سخنرانی بالاست كه به عنوان یك اثر ادبی شناخته شده است. در كل این كتاب، كتاب بسیار جذابی است.
وی همچنین با اشاره به كتابی كه از موراكامی ترجمه كرده‌اند، گفت: موراكامی یك كتاب با عنوان «داستان‌نویسی به مثابه شغل» دارد كه درباره نوشتن صحبت می‌كند كه چگونه نویسنده شوید و چگونه با ناشر صحبت كنید. این كتاب در ایران چاپ نشده بود، به این دلیل كه غیر از زبان ژاپنی آن در بازار وجود نداشت و دوم اینكه فایل الكترونیك آن موجود نبود. این كتاب را از طریق دوستان از آمریكا خریداری كردیم و قبل از اینكه متن انگلیسی آن دربیاید، آن را به فارسی ترجمه كردیم كه هم‌اكنون به چاپ دوم رسیده است. كتاب جذابی است كه ترجمه بسیار خوبی نیز دارد. حسین‌نژاد درباره این كتاب عنوان كرد از آنجا كه این فرد بازار را به خوبی می‌شناسد و آثارش جزو پرفروش‌های دنیاست، لازم است كه هر نویسنده ایرانی آن را مطالعه كند.
اقداماتی كه برای ترجمه كارهای فارسی باید انجام داد
مدیر نشر پرنده همچنین در پاسخ به این پرسش كه در زمینه ارائه كار فارسی به خارجی‌ها چه اقداماتی انجام داده‌اید، گفت: ماجرا آن است كه جمهوری اسلامی برای انتشار كتاب خودش در خارج از كشور دچار یك خطای استراتژیك می‌شود كه می‌خواهد به‌صورت مستقیم كتاب‌های خود را چاپ كند كه با این رویكرد كتاب نیز به فروش نمی‌رسد، درحالی‌كه باید با یك نشر خارجی ارتباط برقرار كرد و با آن وارد مذاكره شد. یا در زمینه محتوا باید گزینش مناسب انجام بگیرد، برای نمونه دوستان یك كتاب تصویری به اسپانیایی ترجمه كرده بودند كه در اسپانیا نشد به چاپ برسد و قرار شد در ژاپن مذاكره‌هایی برای چاپ این كتاب انجام بگیرد كه در نهایت آنها پذیرفتند. یادآور می‌شوم در مورد این كتاب عنوان شده بود كه محتوای این‌چنینی را هر كسی در جهان می‌تواند بنویسد، درباره فرهنگ خود بنویسید كه برای ما بسیار جذاب است. بنابراین اگر ناشران خارجی را برای چاپ كتاب متقاعد كنیم، باید از فرهنگ خودمان بگوییم. بدون شك مطالبی كه رنگ و بوی ایرانی دارد، بیشتر دیده می‌شود.
جای خالی نشرهای تخصصی در حوزه طنز
مدیر دفتر طنز حوزه هنری در پاسخ به این پرسش كه در حوزه مطبوعات نشریات طنز داشته‌ایم، آیا در حوزه تخصصی نشر، انتشارات تخصصی طنز داریم، گفت: انتشارات قاف در حوزه طنز كار خود را آغاز كرد و حتی برخی كارهای این انتشارات درآمد خوبی داشتند، اما مدیر آن كار نشر را رها كرد و وارد فضای نشریه شد. فكر كنم ناشران از اینكه این كتاب‌ها فروش خواهد داشت، آگاهی ندارند. در حالی‌كه در حال حاضر حوزه و داستان طنز به‌شدت جواب می‌دهد، برای نمونه داستان آبنباب پسته‌ای ظرف یكی دو ماه به چاپ هفتم رسیده است. نشر چشمه نیز یك بخش طنز راه‌اندازی كرده و كتاب‌هایش به خوبی به فروش می‌رسد.
حسین‌نژاد در ادامه یادآور شد: ما نیز در مجموعه خود طنزهای كوتاه ژاپنی را كه بی‌نام هستند در حوزه‌های مختلف جمع‌آوری كرده‌ایم و آن را به چاپ رسانده‌ایم كه اتفاقا كتاب بسیار بامزه‌ای شده است.
وی تاكید كرد: من معتقدم اگر ناشری به حوزه طنز ورود پیدا كند، بازار را تصرف خواهد كرد، چراكه فضای بسیار خوبی برای این حوزه وجود دارد و البته داستان بیشتر از شعر طنز طرفدار دارد. اگر سیستم رسمی وارد حوزه طنز شود، بازار بسیار خوبی ایجاد خواهد شد.
بازار سیاه كتاب طنز
مدیر دفتر طنز حوزه هنری همچنین در پاسخ به این پرسش كه بازار سیاه كتاب طنز را چگونه ارزیابی می‌كنید، گفت: در زمینه برخی مطالب طنز، محدودیت‌هایی داریم، البته نمی‌دانیم سیستم كشورهای دیگر برای این تقسیم‌بندی در زمینه طنز چیست. در ایران هیچ‌كس كتاب عبیدزاكانی را به‌صورت یك كتاب كامل و رسمی نمی‌فروشد، اگر كلیات عبید زاكانی را خریداری كنیم، هیچ مطلبی در این زمینه در آن وجود ندارد. یا كتاب ایرج میرزا با محدودیت چاپ می‌شود. ما برای كودكان خود نگران هستیم. البته این فضا به‌صورت كلی به خانواده‌ها واگذار شده است. در مجالس رسمی و دیدارهای خصوصی ممكن است این مطالب خوانده شود، اما اجازه نمی‌دهیم فرزندان‌مان این مطالب را بخوانند.
حسین‌نژاد در ادامه گفت: در هر حال طنز آینده دارد و حوزه بسیار جذابی به‌شمار می‌رود. اما باید خلاقانه وارد این حوزه و بازار شد. البته یكی از مشكلات ناشران این موضوع است كه در زمان مجوز گرفتن برای انتشارات، كسی آنها را راهنمایی نمی‌كند كه چه حوزههایی ظرفیت بیشتر دارند و پرفروش هستند و چه حوزههایی این ظرفیت را ندارد.
وی در پاسخ به این پرسش كه آیا شما خودسانسوری نمی‌كنید، گفت: تاكنون 80 كتاب منتشر كرده‌ایم، جنس سانسور ما به‌دلیل محدودیت‌های فرهنگی بوده است. برخی خط قرمزها در طنز وجود دارد، برای نمونه به راحتی نمی‌توان درباره مسائل جنسی صحبت كرد. از این خط قرمزها نمی‌توان عبور كرد. در برخی مواقع سلیقه دخیل است كه در دفتر طنز چنین سلیقه‌ای نداشته و نداریم.
مدیر دفتر طنز حوزه هنری در ادامه با تاكید بر این موضوع كه در زمینه مجوزها ما چندان سختگیر نیستیم، خاطرنشان كرد: از آنجا كه ما خواهان گسترش طنز هستیم، سختگیری چندانی انجام نمی‌دهیم، هرچند ممكن است در زمینه ممیزی برخی علایق و سلیقه خود را نیز دخالت بدهند.
اصالت طنز، رندی است
حسین‌نژاد با تاكید بر این نكته كه كار طنزپرداز باید خلاقانه باشد، عنوان كرد: اصالت طنز رندی است و طنزپرداز اگر خلاق باشد، هم می‌خنداند و هم فروش دارد و برای خنداندن مردم اصراری نیست كه حتما از خط قرمزها عبور كند. بنابراین رندی اصل ماجرا طنزپردازی است.
وی همچنین یادآور شد: در مجموعه خود ما دو كتاب در دفتر طنز داشتیم كه این كتاب‌ها به دلیل ممیزی ارشاد جمع شد و به چاپ نهایی نرسید. من در نشر پرنده اگر با ممیزی ارشاد روبه‌رو شوم با آنها وارد چالش خواهم شد یا مذاكره می‌كنم و گاهی نیز نتیجه گرفته‌ام.
