كتاب «اقتباس نمایشی كمیك از لطایف ملانصرالدین» نوشته هادی كیانی، نویسنده، كارگردان و بازیگر خمینی‌شهری توسط انتشارات ندای كار آفرین منتشر شد.
به گزارش شیرین طنز، هادی كیانی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره كتاب 184 صفحه‌ای «اقتباس نمایشی كمیك از لطایف ملانصرالدین» كه به تازگی در تالار مشاهیر تئاتر شهر تهران رونمایی شد، اظهار كرد: این مجموعه در سه بخش به رشته تحریر درآمده كه بخش ابتدایی آن در رابطه با تعریف لطیفه، ساختار و چگونگی شكل‌گیری آن و تاریخچه لطیفه‌پردازی در ادبیات مكتوب ایران است.
همچنین در مورد كاراكترهای لطیفه‌های ایرانی صحبت می‌شود و در نهایت به شخصیت ملانصرالدین می‌رسد و وجه تسمیه آن را توضیح داده و ابعاد مختلف شخصیتی او را بررسی می‌كند.
شوخ طبعی و فصل محوری
وی افزود: فصل دوم آن نیز در خصوص شوخ طبعی و فصل محوری این مجموعه است كه در آن تعریف طنز و جایگاه آن نسبت به فكاهه و هزل و … و همچنین چگونگی ایجاد خنده بررسی می‌شود. ملوین هلیتزر در نظریه‌ای به طریقه پخت آثار كمدی و چگونگی خندیدن اشاره كرده و اینكه چه چیزی باید در هر اثری باشد تا ایجاد خنده كند. شش عنصر را در این نظریه عنوان می‌كند كه اگر هر یك از این گزینه‌ها نباشد ما دچار مشكل می‌شویم.
نویسنده كتاب «اقتباس نمایشی كمیك از لطایف ملانصرالدین» در ادامه اظهار كرد: این نظریه در فصل بعدی كتاب روی لطیفه‌های ملانصرالدین بررسی و تحلیل شده است. هر یك از این شش عنصر را پایه‌ای برای اقتباس نمایشی در نظر می‌گیریم كه اغراق و هیجان می‌تواند این شرایط را برای اقتباس ایجاد كند و به نظر من تركیب دو نظریه شش عنصر كمدی ملوین هلیتزر و اقتباس لیندا هاچن می‌تواند یك اقتباس كمیك ایجاد كند.
وی خروجی عملی این كتاب را نمایش «روده درازی‌های یك مرده بی صاحب» دانسته و گفت: این نمایش در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر امسال اجرا شد و موفق به كسب رتبه برگزیده و 5 تندیس در بخش‌های كارگردانی، نویسندگی، بازیگری مرد، طراحی فضا و طراحی لباس از این جشنواره شد.
این كتاب می‌تواند راهكاری برای شروع اقتباس در داستان‌های عامیانه و لطیفه‌های عبیدزاكانی و ادبیات كلاسیك و عامیانه طنز باشد.
در آثار نمایشی طنز ضعیف هستیم
كیانی افزود: متاسفانه در بحث آثار نمایشی طنز ما ضعیف هستیم، با اینكه ادبیاتی بسیار غنی و پربار داریم، اما در نمایش كمتر سراغ اقتباس از ادبیات مكتوب و عامیانه می‌رویم و فكر كردم كه این لزوم زمانه باشد، اینكه بتوانیم آثار غنی ادبیات‌مان را به عرصه نمایش و تصویر برسانیم و از رسانه‌ای به رسانه دیگر تبدیل كنیم.
وی درباره تفاوت طنز و لطیفه گفت: متاسفانه به‌طور كلی به هر مطلبی كه در این حوزه عنوان می‌شود، طنز می‌گویند در صورتی كه خود طنز به زیرشاخه‌های مختلفی چون هزل، هجو، فكاهه، لطیفه و … تقسیم می‌شود. اما از دیدگاه شخصی من طنز گزنده است و ایجاد تامل و تفكر می‌كند و صرفا تفنن نیست.
طنز فاخر به دنبال ایجاد یك تفكر و تلنگر است. طنز فاخر روشنگری كرده و برای تصحیح رفتار تولید فكر می‌كند.
نویسنده كتاب «اقتباس نمایشی كمیك از لطایف ملانصرالدین» خاطرنشان كرد: طنز از تضادها و دفرمه شدن‌ها به وجود می‌آید و ما به اشتباهات و عدم هارمونی می‌خندیم. انسان تنها موجودی در عالم هستی است كه می‌خندد و خداوند نیز به این موضوع در قرآن اشاره كرده است.
اولین چیزی كه یك اثر هنری را مورد توجه قرار می‌دهد جذابیت است، اما این هوش تولید كننده اثر است كه این تفنن را تبدیل به تفكر كند.
مشكلات طنز معاصر در حوزه نمایش
كیانی در مورد مشكلات طنز معاصر در حوزه نمایش، گفت: شیوه‌های خنداندن در زبان معاصر خیلی تكراری شده و به راه‌های محدودی متوسل می‌شود. به این دلیل كه كمدی و طنز را علمی بررسی نمی‌كنیم و تفكر بر این است كه كمدین باید ذاتا شیرین باشد در صورتی كه حقیقتا اینگونه نیست و شگردها و روش‌های مختلفی وجود دارد تا بتوانیم مخاطب را بخندانیم.
وی افزود: یكی از مشكلات دیگر این است كه در عرصه طنزنویسی كتاب‌های جدید كمتر ترجمه شده‌اند و تعداد آثار مرتبط به كمدی نویسی خیلی محدود هستند. وجود اتاق فكرهای طنز نویسی و … می‌تواند ما را به محتوای مورد نیاز جامعه، نویسندگان و كارگردانان نزدیك كرده و به طنز ملی برساند.
اگر به ادبیات كلاسیك بنگریم، در می‌یابیم كه تفكر، انگیزه و جهان بینی انسان‌های قدیم با انسان معاصر تغییر نكرده و تنها رنگ و لعاب‌ها تغییر كرده است.
همچنان بخل، كینه، عشق و … وجود دارد و الگوهای كهن تغییری نكرده است. متاسفانه زبان ملی خودمان را هنوز پیدا نكرده‌ایم، ادبیات طنز ایران مثل عبیدزاكانی و… سرشار از این طنزهای فاخر است.
