رگه‌های طنز در بسیاری از شعرهای نیستانی به چشم می‌خورد.
وقتی كه تاریخ ادبیات معاصر كشور را كنكاش می‌كنیم به برخی نام‌ها و اسامی برمی‌خوریم كه در دوره‌های مختلف بسیار پرآوازه و فعال بودند، شخصیت‌هایی نظیر منوچهر نیستانی كه امروز جز نامشان و دفتر شعری كه به سهولت در دسترس نیست، چیز زیادی باقی نمانده است. منوچهر نیستانی شاعر معاصر ایرانی است كه در قالب‌ها و شكل های مختلف همچون غزل و نیمایی شعر سرود. مضامین اصلی شعرش را «اندوه» دانسته‌اند. تخلص او در شعر «بهمنش» بود، وی افزون بر سرودن شعر در زمینه پژوهش ادبی و ترجمه نیز آثاری از خود برجای گذاشته است.
زندگینامه منوچهر نیستانی
منوچهر نیستانی چهارم آبان 1315 خورشیدی در كرمان چشم به جهان گشود. او تحصیلات خود را تا پایان مقطع متوسطه در زادگاهش گذراند. تحصیل خود را در مدرسه دارالفنون ادامه داد و همین آغاز راهی برای سرودن شعر شد. پس از پایان دوره های آموزشی اولیه در 1334 خورشیدی در دانشسرای عالی تهران شروع به تحصیلات آكادمیك كرد و در 1337 خورشیدی در رشته زبان و ادبیات فارسی موفق به اخذ مدرك كارشناسی شد.
نخستین اشعارش در روزنامه‌های بیداری و اندیشه كرمان چاپ شد. شعرهای تند سیاسی‌اش را با نام مستعار در روزنامه‌های چلنگر، توفیق، رزم و مردم به چاپ رساند. نیستانی چند شعر هم برای كودكان سروده است. او شعرها و نوشته‌های كودكانه‌اش را در سال‌های 1334 تا 1335 بیشتر با نام مستعار «نی‌نی» در صفحه كودكان مجله «امید ایران» به نام‌های «بچه‌های امروز» منتشر می‌كرد.
نیستانی مدت‌ها در كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان اشتغال داشت.
اشعار نیستانی
مضامین شعرهای نیستانی اعتراضی و آكنده از احساسات بود. از كلمات و تعابیر روزمره و عامیانه در سرودن شعر بسیار بهره می برد. نیستانی بسیار پخته و مستقل شعر می سرود. از نیستانی آثار چاپ‌نشده‌ای نیز در زمینه پژوهش وجود دارد كه مرگ مهلت انتشار آنها را به او نداد. از جمله آنها «یادداشت‌هایی بر كناره كتاب» است كه گردشی در دیوان‌های شعر از جمله «دیوان نظامی» و «مقدمه‌ای بر مقدمه متون كهن فارسی» است.
طنز از مهم‌ترین مولفه‌های شعری منوچهر نیستانی به‌شمار می‌رود. نیستانی در اشعارش از طنزی كلامی سود می‌جوید و از نمونه‌های این شعرها می‌توان به شعر «امتحان و حق» اشاره كرد. نیستانی حتی در نثر نیز به طنز گرایش دارد و در ستون «چیزبرگر» به نكات ظریف و باریكی اشاره كرده است كه مخاطب را به‌نوعی به بیداری و آگاهی دعوت می‌كند. نیستانی هم در ساختار و هم در مضمون غزل نوآوری كرده است. او زبان شعر را به زبان گفتار و محاوره نزدیك كرده است. او حتی توانست بسیاری از لحن‌ها كه تا آن روز به شعر راه‌نیافته بودند وارد شعر كند.
غزل سرایی منوچهر نیستانی
نیستانی را از مبتكران غزل در تاریخ معاصر ادبیات ایران می شناسند. در واقع غزل پس از نیما یوشیج با منوچهر نیستانی شروع شد و او نیما را زودتر از بقیه درك كرد. وی با هنجارگریزی نوشتاری و همچنین شكستن ساختمان غزل، موفق شد، مسیر جدیدی را برای سرودن غزل بگشاید و برای همین در غزلی ناگاه، 2 بیت با وحدت طولی مصرع‌ها دیده می‌شود و بیت سوم سه مصرع می‌شود یا در قالب جملات معترضه غالبا بی‌فعل، هنجار نوشتاری غزل شكسته می‌شود.
منوچهر، تسلط بسیاری زیادی به ادبیات كهن داشت. او از طریق غزل‌های نو و غزل‌واره‌هایش و با لحن سیاسی اجتماعی خاص خود، توانست در ادبیات دهه 40 جایگاهی برای خود پیدا كند. همین باعث شده شعر او خیلی دورتر از خواست‌های مخاطب امروزی باشد كه بیشتر به ساده‌نویسی و حتی ساده‌انگاری می رود. طنزی گزنده و گریزناپذیر و تلخ تم اصلی در كارهای نیستانی است.
نیستانی با نوآوری در سرودن غزل پیشرو شد. او با دستكاری در فرم بیرونی غزل شعرهای بسیار فاخری سرود. همچنین تجربیات خود را وارد شعر آزاد كرد.
منوچهر با وجود حجم كم آثارش مخصوصا در قالب غزل یكی از تاثیر گذارترین و مدرن ترین شاعران معاصر به حساب می آید، نخستین بار او بود كه اساس سطربندی سنتی غزل را به هم ریخت، بهتر بگویم، غزل را از لحاظ فرم، شالوده شكنی كرد و مبنای سطربندی را نه بر وزن كه بر معنا قرار داد. همینطور فصل بندی را در غزل رایج ساخت و نه به صورت سطحی كه تمام این دفرم كردن‌ها را با دلالت و منطق انجام می داد. (7) در شعر او همیشه نوعی ابهام شاعرانه موج می‌زند، نوعی ابهام كه گویی همانجایی است كه شاعر وارد شعر خود می‌شود و این ابهام ساختگی و تصنعی نیست كه در بیشتر اوقات به عنوان امتیاز شعر نیستانی خود نمایی می‌كند.
شب می رسد زراه، زراه همیشگی
شب با همان ردای سیاه همیشگی
تردید در برابر بد! خوب! نیستی!
سبك و لحن و ویژگی آثار
مجموعه«جوانه» دربردارنده نخستین تجربه‌های شاعری اوست و هر چند مجموعه‌ای احساساتی و ساده است، اما شاعر نسبت به انتشار آن هیچگاه احساس پشیمانی نكرده است. مجموعه «خراب»، از جهت تكنیكی یك سطح بالاتر است و شاعر سعی دارد با استفاده از زبان كوچه، رنگ و روی تازه‌ای به اشعارش بدهد. در دفتر بعدی، شاعر به شعر كارگری روی می‌آورد و مایه‌های طنز، كه در همه دفترهایش كم‌وبیش دیده می‌شود، اینجا برجسته‌تر نشان می‌دهد. تغزل، بن‌مایه‌های طنز، رگه‌های خیامی اندیشه، زمینه عاطفی سوگوارانه و شعر كارگری، محورهای معنایی شعر نیستانی را شكل می‌دهند. برخی نوآوری‌های او در غزل فارسی الهام‌بخشِ غزل‌سرایانی مثل حسین منزوی و سیمین بهبهانی بوده است. نیستانی از مبتكرترین غزل‌پردازان نئوكلاسیك زمانِ خود بود و تلاشی فراگیر در مسیر رسیدن به فرم تازه‌ای در غزل و گسترش امكانات و ظرفیت‌های صوری و محتوایی این قالب داشت.
طنز در اشعار نیستانی
یكی از مهم‌ترین ویژگی‌های شعر نیستانی، طنز خاص او است. نیستانی گویا در زندگی شخصی هم آدمی بوده كه احساسات واقعی و افكارش را همیشه زیر لایه‌ای از طنز و یاوه گویی پنهان می‌كرده و استنباط و دریافتش را از وقایع صریح و مستقیم نشان نمی‌داد. این ویژگی تا حدی در بعضی اشعارش هم نمود یافته و او را دچار نوعی ضد و نقیض‌گویی نشان می‌دهد كه در بهترین حالت می‌تواند نوعی عرفان خاص نیستانی باشد. اصولا شعر نیستانی، شعر كلام است و این از تسلط او بر زبان فارسی و گستردگی واژگانش ناشی می‌شود.
سرانجام منوچهر نیستانی
منوچهر نیستانی در 29 اسفند1360 خورشیدی در حالی كه تنها 45 سال داشت بر اثر سكته قلبی در تهران چشم از جهان فروبست. مجموعه اشعار منوچهر نیستانی را انتشارات نگاه، منتشر كرده است.
