مقدمه‌ای از محمود فرجامی طنزپرداز را بر كتاب درآمدی به طنزپژوهی در ادامه می خوانید :
همه مؤلفانی كه در این كتاب، مقاله یا بخشی از كتاب آنها را ترجمه كرده‌ایم، از اعتبار و شهرتی جهانی برخوردارند. راد مارتین، استاد روانشناسی بالینی در دانشگاه اُنتاریوی غربی، یكی از مشهورترین و باسابقه‌ترین طنزپژوهان حوزه روانشناسی است كه در كنفرانس سالانه انجمن جهانی طنزپژوهی در سال 2014 (دوبلین) به خاطر یك عمر تلاش در حوزه طنزپژوهی از وی تقدیر شد.
این نخستین‌بار است كه نوشته‌ای از او به فارسی برگردانده می‌شود و امیدواریم این تلاش، سرآغازی باشد برای ترجمه آثار بیشتری از وی كه برای آشنایی پایه‌ای آكادمیك با روانشناسی طنز بی‌شك از بهترین‌هاست.
این كتاب را با ترجمه بخش آغازین كتابی از او ـ كه به مقدماتی درباره طنز و خنده و تكامل مفهومی آنها پرداخته است و سپس سراغ جنبه‌های تخصصی پیچیده‌تر روانشناسی طنز می‌رود ـ آغاز كردیم. كتاب مارتین، كه امیدواریم به‌طور كامل به فارسی برگردانده شود، می‌تواند به‌عنوان یكی از بهترین و قابل اعتماد‌ترین منابع درسی دانشگاهی در رشته‌های مرتبط با روانشناسی استفاده شود. مترجم این فصل باهار مؤمنی دانشجوی روانشناسی است.
جان موریل، پیش‌تر با كتاب فلسفه طنز، ترجمه نگارنده و دانیال جعفری، به فارسی‌زبانان علاقه‌مند به طنزپژوهی و فلسفه معرفی شده است و به گمان من آثار او برای شناخت و دركی جامع از طنز همراه با نگاهی انتقادی، در زمره بهترین آثار به شمار می‌آیند.
موریل، نه تنها دهه‌ها در فضای آكادمیك به پژوهش و تدریس و تألیف در زمینه طنز پرداخته است، بلكه در عمل به‌عنوان «مشاور طنز» به شركت‌های بزرگ تجاری مشاوره می‌دهد و همین باعث شده است تا علاوه بر نگاهی علمی، رویكردی كاربردی به مقوله طنز داشته باشد.
تلفیق این دو دیدگاه موجب شده تا نگاه دقیق و انتقادی خود را از فضای آكادمیك به فضای كاربردی كه در آن نوعی «تشویق به طنز» مُد شده است وارد كند.
نتیجه آنكه «كتاب فصلی» به قلم او كه ترجمه متن كامل آن در این كتاب آمده، یكی از معدود پژوهش‌ها در این زمینه است كه با ذكر نمونه‌های فراوان هشدار می‌دهد هر اظهارنظری درباره كاربرد طنز در تجارت و سلامت و آموزش و زمینه‌های عام و پرمنفعتِ این‌چنینی، باید بر پایه نظریه‌ها و آزمایش‌ها و بحث‌های علمی باشد و نه میل و صلاحدید كسانی كه به هر دلیلی دوست دارند به كار‌بردن طنز و خنده را تشویق كنند.
نوشتار او كه بررسی نسبتاً جامعی از كتابها و تجربیات در حوزه كاربرد‌های عملی طنز، دست‌كم در آمریكای‌شمالی است، نه تنها می‌تواند برای مدیران و مشاوران در حوزه‌های تجارت و سلامت و مانند آن بسیار مفید و ایده‌بخش باشد كه برای علاقه‌مندان به ترجمه كتاب‌هایی در این حوزه به فارسی نیز به مثابه راهنمایی ارزشمند است. ترجمه این فصل را رامبد رایگان بر عهده داشته كه در دانشگاهی در تگزاس مشغول به تدریس است.
آرتور آسا برگر، بیشتر از دیگر پژوهندگانی كه تألیفات آنها را در این مجموعه ترجمه كرده‌ایم در ایران شناخته شده است. علاوه بر آنكه تاكنون چند كتاب و مقاله از این استاد برجسته ارتباطات به فارسی ترجمه و منتشر شده است، آسا برگر در بهار 1394 به ایران آمد و در چندین مؤسسه علمی سخنرانی كرد.
چنان كه ارتباطات (جمعی) به عنوان رشته‌ای دانشگاهی شاید بیش از هر رشته دیگری در تعامل با دانش‌ها و نگرش‌ها و تخصص‌های دیگر است، نوشتار آسا برگر در باب نشانه‌شناسی طنز هم بیشتر به بررسی نشانه‌شناسی طنز در تعامل با سایر دیدگاه‌ها و رشته‌ها متمایل است.
آن‌گونه كه برای خوانندگان دیگر آثار آسا برگر آشناست، او علاقه زیادی به تحلیل «پیام» از منظر علوم و دیدگاه‌های مختلف دارد و شاید بتوان گفت تمركز در آثارش بیش از پیوستگی و عمق و دقت علمی، به جامعیت، بین رشته‌ای بودن و برداشت‌های شخصی معطوف است.
فصل سوم، ترجمه گزیده‌ای از دو فصلِ یكی از كتاب‌های آرتور آسا برگر است كه تا حدی پراكنده می‌نماید. این به دو دلیل است: یكی ساختار نوشته اصلی برگر كه چندان منسجم نیست و بیشتر به مجموعه‌ای از تأملات و جستارهای ناپیوسته می‌ماند، و دیگر آنكه این گزیده را خود او ـ پس از تماس با ایمیل ـ برای ترجمه به فارسی در اختیار من قرارداد.
بنابراین، درست و همچنین محترمانه نبود اگر به میل خود بخش‌های دیگری را برای ترجمه انتخاب می‌كردم.
فصل مربوط به انسان‌شناسی و فلكلور طنز را صادق یوسفی از كتاب فصلی نوشته الیوت اُرینگ، استاد بازنشسته انسان‌شناسی در دانشگاه ایالتی كالیفرنیا، ترجمه كرده است. ارینگ علاوه بر حضور بلند‌‌مدت در فضای آكادمیك و تألیف كتابها و مقاله‌های گوناگون در این زمینه، سال‌هاست كه عضوی فعال در هیئت سردبیری و نظارتِ مجلاتی آكادمیك مانند طنز: ژورنال بین‌المللی پژوهش‌های طنز و ژورنال فلكلور است و از این رو یكی از صاحب‌‌نظران بسیار برجسته طنزپژوهی در حوزه انسان‌شناسی، فلكلور و مطالعات فرهنگی است.
درآمدی به طنزپژوهی
در فصل چهارم او به مفاهیم مهمی چون روابط شوخی‌آمیز، سنت‌های دو نفره، چرخه‌های لطیفه و بافتارهای طنز در حوزه انسان‌شناسی و فلكلور می‌پردازد كه هر كدام می‌توانند ـ و امیدواریم ـ سرنخی برای پژوهش‌های بومی مشابه در ایران باشند.
ویلیبالد روخ، استاد روانشناسی دانشگاه زوریخ، یكی از شناخته‌شده‌ترین روانشناسان در میان طنزپژوهان است. او كه از اعضای برجسته و فعال «انجمن جهانی طنزپژوهی» است، از سال 2001 هر سال دوره یك هفته‌ای فشرده‌ای را با عنوان «مدرسه تابستانی و سمپزیوم بین‌المللی طنز و خنده» (یا به اختصار: مدرسه تابستانی طنز) اداره می‌كند تا در آن مبانی طنزپژوهی همراه با آخرین یافته‌های علمی در این حوزه به شركت‌كنندگان ارائه شود.
با این حال شاید شهرت جهانی روخ بیشتر از این‌‌ها به خاطر پیوند خوردن نامش با گلُتوفوبیا (هراس بیمارگونه از سوژه خنده‌شدن) باشد: اختلالی روانشناختی كه هر چند نخستین‌بار روخ آن را طرح و نامگذاری نكرد، ولی بیشترین سهم در برجسته‌سازی و تحقیقات علمی درباره آن را شخصاً و یا به همراه دانشجویانش داشته است.
مقاله ترجمه شده از روخ نیز همان مقاله معروف اوست كه در آن برای نخستین بار با جامعیتی كه لازمه اثبات یك اختلال روانشناختی جدید است گلتوفوبیا را معرفی كرد و به مهمترین شواهد و پژوهش‌های نظری و بالینی در این زمینه پرداخت. میزان پیچیدگی، انسجام و تخصصی‌بودن این مقاله البته تا به آنجاست كه اگر روخ و گلتوفوبیا به اندازه كافی در میان فارسی‌زبانان شناخته شده می‌بودند، بهتر بود كه این مقاله به فارسی ترجمه نمی‌شد و متخصصان و دانشجویان مستقیماً به نسخه انگلیسی آن مراجعه می‌كردند. ولی ناشناختگی این پدیده جدید (به عنوان اختلال) از یك‌سوء و مهم‌بودن «ترس از سوژه خنده‌شدن» در جوامعی چون جامعه ما از سوی دیگر، ما را به این باور رساند كه بهتر است این مقاله تخصصی و فنی هم ـ با وجود تمام مشكلاتی كه ترجمه این‌گونه متون دارند ـ به فارسی برگردانده شود.
من پیش‌تر با شركت در دو دوره مدرسه تابستانی طنز (2012، فنلاند و 2013، آلمان) افتخار داشتم كه از نزدیك و مستقیم با دكتر روخ در تماس باشم و بهرنگ رادمنش، مترجم این مقاله علاوه بر مشاوره با یك متخصص روانشناسی ایرانی، مستقیماً با خود دكتر روخ نیز برای درك دقیق‌تر بعضی مفاهیم پیچیده در تماس بود.
چاپ نخست كتاب «درآمدی به طنزپژوهی» به تازگی از سوی انتشارات «تیسا» در 232 صفحه با قیمت 29900 تومان، روانه بازار شده است. ناشر محترم در ابتدای این كتاب گوشزد كرده است كه: «برای تهیه كاغذ بازیافتی كتاب، هیچ درختی قطع نشده است. پس با وجدان آسوده، آن را مطالعه كنید.
منبع : روزنامه اطلاعات
